Znieczulenie nasiękowe – w jaki sposób uśmierza ból?

Znieczulenie nasiękowe jest powszechną metodą łagodzenia bólu, którą osiąga się poprzez wstrzyknięcie środka znieczulającego do tkanek miękkich, prowadząc do wyłączenia wrażliwości zakończeń nerwów na takie bodźce, jak ból. Służy do chirurgicznych i terapeutycznych interwencji medycznych. Co należy wiedzieć o tym, jak działa stosowanie środka znieczulającego, a także czym się charakteryzuje?

Czym jest znieczulenie nasiękowe? – charakterystyka

Znieczulenie nasiękowe to znieczulenie miejscowe polegające na wstrzyknięciu środka znieczulającego śródskórnie (do skóry), podskórnie (do podskórnej tkanki tłuszczowej) lub domięśniowo (do mięśni) w celu czasowego przerwania przewodzenia przez nerwy bólu. Znieczulenie nasiękowe należy do znieczuleń miejscowych.

Metodę stosuje się głównie przy drobnych zabiegach chirurgicznych, chociaż ostatnie lata wskazują na coraz większe zainteresowanie środkiem przy większych zabiegach chirurgicznych.

Z tego względu znieczulenie nasiękowe spotykane jest w:

• Znieczulaniu tkanek miękkich w leczeniu przepukliny;

• Wycinaniu wyrostka robaczkowego;

• Pobieraniu próbek do biopsji;

• Wycinaniu małych, łagodnych guzów położonych powierzchownie.

Znieczulenie nasiękowe znalazło swoje zastosowanie także w:

• Chirurgii;

• Stomatologii;

• Urologii;

• Proktologii;

• Ginekologii;

• Traumatologii;

• Gastroenterologii;

• Okulistyce.

Specjalną formą znieczulenia nasiękowego jest znieczulenie tumescencyjne, które stosuje się w zabiegach kosmetycznych (np. liposukcji).

Jak wygląda działanie środka znieczulającego? – zasada działania znieczulenia nasiękowego

Zasada stosowania znieczulenia nasiękowego polega na blokowaniu zakończeń nerwów obwodowych przenoszących impulsy poprzez dogłębne działanie na tkanki miękkie. Znieczulenie nasiękowe znane jest od początku ubiegłego wieku, kiedy jako środek znieczulający po raz pierwszy zastosowano prokainę.

Metoda miejscowej analgezji nasiękowej jest aktywnie wykorzystywana w stomatologii, gdzie spotyka się ją jako jeden z najczęstszych rodzajów znieczuleń. Do tej pory co najmniej połowa wszystkich interwencji chirurgicznych wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym ze względu na jego zalety, a także wprowadzanie minimalnie inwazyjnych metod leczenia chirurgicznego, które nie wiążą się z dużą traumatyzacją i czasem trwania operacji.

Pacjent na początku wizyty nie musi obawiać się także o to, czy lekarz ma odpowiednie uprawnienia. Technika znieczulenia nasiękowego nie wymaga specjalnego przeszkolenia i obecności anestezjologa. Jest prosta w wykonaniu, stosunkowo bezpieczna i bardzo skuteczna. Co więcej, jej niska cena umożliwia udostępnienie tej formy znieczulenia dla szerokiego grona pacjentów.

Czy jakikolwiek składnik znieczulenia może wykluczyć jego zastosowanie? – wskazania i przeciwwskazania

Ze względu na krótki czas działania środków miejscowo znieczulających i możliwość ich stosowania nie we wszystkich obszarach ciała człowieka, określa się konkretne wskazania co do znieczulenia nasiękowego. Są to m.in.:

• Operacje chirurgiczne na małą skalę i czas trwania, które są wykonywane zarówno w warunkach ambulatoryjnych, jak i szpitalnych – usuwanie małych, powierzchownie zlokalizowanych łagodnych formacji, pobieranie próbek do biopsji, leczenie i szycie ran, chirurgiczna korekcja przepuklin, leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego, wycięcie blizny itp.;
• Obecność przeciwwskazań do znieczulenia ogólnego z możliwością znieczulenia miejscowego – dla pacjentów w podeszłym wieku, z ciężką współistniejącą patologią (złośliwe nadciśnienie tętnicze, obturacyjne choroby płuc, nietolerancja leków do znieczulenia ogólnego, skrajne wyczerpanie itp.).

Wskazania do znieczulenia nasiękowego obecne w stomatologii to:

• Stomatologiczne leczenie zębów – próchnica, zapalenie miazgi, stan zapalny zęba;

• Chirurgia periodontologiczna – plastyka dziąseł, łyżeczkowanie, usuwanie wad i regeneracja tkanek;

• Protetyka z żywym zębem – korony, wkłady, konstrukcje mostkowe;

• Stomatologia chirurgiczna – ekstrakcja zęba, implantacja, opróżnianie ubytków ropnych, wycięcie torbieli.

Dla znieczulenia nasiękowego istnieją również przeciwwskazania, mowa o:

• Alergia lub indywidualna nietolerancja na jakikolwiek składnik znieczulenia;

• Obecność nieleczonych chorób układu sercowo-naczyniowego lub chorób endokrynologicznych – np. nadczynność tarczycy;

• Silne pobudzenie psychomotoryczne;

• Patologie układu oddechowego;

• Drżenie ciała związane z wymogiem stosowania środków zwiotczających mięśnie;

• Obecność zmian bliznowatych;

• Udowodniona złośliwość guza;

• Indywidualna wola pacjenta na inne znieczulenia miejscowe.

Substancje do znieczulenia nasiękowego – o jakich mowa?

Do znieczulenia nasiękowego stosuje się następujące rozwiązania:

• Nowokaina;

• Lidokaina;

• Bupiwakaina;

• Trimekaina;

• Mepiwakaina;

• Naropina;

• Ultrakaina;

• Artikaina i inne.

Wybierając lek do znieczulenia miejscowego, warto wziąć pod uwagę, że odpowiednie są tylko sterylne roztwory. Odpowiednie są środki znieczulające, które dobrze rozpuszczają się w wodzie i nie ulegają zniszczeniu podczas procesu sterylizacji. Dopuszczalne stężenie substancji czynnych wynosi 0,25-0,5%.

Igły stosowane przy znieczuleniu nasiękowym mogą mieć:

• Długość – od 16 do 32 mm;

• Średnica – od 0,3 do 0,5 mm.

Dość rzadko do tego typu znieczulenia stosuje się igły o długości 23 mm, czy średnicy 0,8 mm, tudzież 32 mm długości i średnicy 0,9 mm. Pacjent na początku wizyty ma pełne prawo do wglądu w to, jakie środki stosuje lekarz. Sam specjalista powinien mieć także wgląd w to, czy nie naraża osób uczulonych na żaden ze składników znieczulenia i na potencjalne działania niepożądane.

Wady i zalety znieczulenia nasiękowego – co należy o nich wiedzieć?

Aby ocenić skuteczność środka znieczulającego, zalecane jest zapoznanie się z jego zaletami i wadami.

Zalety zastosowania znieczuleń nasiękowych to:

• Mniej inwazyjna metoda łagodzenia bólu ze względu na niskie stężenie substancji czynnej w preparatach;

• Szybkie znieczulenie już na początku zabiegu;

• Substancje czynne zastosowanych środków znieczulających są łatwo wydalane z organizmu;

• Dłuższy efekt działania niż przy znieczuleniu powierzchniowym;

• Efekt znieczulający uzyskuje się nie tylko dla pożądanego nerwu, lecz także dla sąsiednich zakończeń nerwowych;

• Prosta technika znieczulenia niewymagająca głębokiej wiedzy anatomicznej.

Jakie z kolei wady ma przypisywane znieczulenie?

• Ograniczony zakres działania;

• Czas trwania znieczulenia zmniejsza się podczas znieczulania miazgi;

• Brak możliwości pełnego wykorzystania w obszarach znajdujących się w dolnej części szczęki;

• W ustach pojawia się gorzki smak z powodu rozprzestrzeniania się substancji poza strefę znieczulenia.

Skutki uboczne stosowania znieczulenia nasiękowego

Jak każda inna technika znieczulenia, także i forma nasiękowa ma szereg powikłań, które mogą być spowodowane zarówno źle podanym środkiem znieczulającym, jak i nietolerancją na składniki znajdujące się w znieczuleniu.

Możliwe powikłania to m.in.:

• Silny obrzęk ust i twarzy – ustępuje samoistnie w ciągu 48 godzin, jeśli znieczulenie stosowane jest w ramach stomatologii;

• Swędzenie, pieczenie, wysypka – reakcja alergiczna na kompozycję znieczulenia. Zalecane jest zastosowanie leków antyhistaminowych;

• Drżenie ciała, zawroty głowy – rzadko spotykana reakcja alergiczna powiązana np. z niestwierdzonymi, ukrytymi chorobami układu sercowo-naczyniowego.

Jak zapobiec potencjalnym powikłaniom w trakcie wizyty u lekarza? Przed użyciem należy przestrzegać prostych zasad:

• Na początku wizyty można poprosić lekarza o przetestowanie leku w celu wykrycia alergii;

• Odpowiedzialnie podejść do wyboru kliniki i specjalisty – igła w rękach niedoświadczonej osoby może powodować wiele problemów;

• Zapoznać się z przeciwwskazaniami co do znieczulenia i substancji czynnej;

• Podczas wprowadzania środka przez lekarza zachować spokojną pozycję, aby nie spowodować urazu tkanek miękkich.

Zazwyczaj jednak nie trzeba obawiać się wystąpienia żadnego z ww. skutków ubocznych. Ustąpienie znieczulenia nasiękowego następuje bezboleśnie i stopniowo, gdy uczucie drętwienia ustępuje, pacjent zaczyna znów odczuwać wcześniej znieczuloną część ciała. Na twarzy po leczeniu stomatologicznym może pojawić się uczucie dyskomfortu, zwłaszcza podczas komunikowania się i jedzenia, jest to jednak krótkotrwały efekt niewpływający na ogólne samopoczucie i zdrowie.

Po zakończeniu działania znieczulenia w innych obszarach ciała (po operacjach ogólnochirurgicznych, małoinwazyjnych) pacjent wraz z powrotem wrażliwości na bodźce może odczuwać ból w miejscu nacięcia. Jest to naturalna konsekwencja każdej operacji, która w niewielkim stopniu zależy od metody znieczulenia i znika sama wraz z gojeniem się ran pooperacyjnych.

Jak stosować znieczulenie nasiękowe? – opis procedury

Przed wykonaniem znieczulenia nasiękowego nie trzeba podejmować żadnych specjalnych środków ostrożności. Należy jednak zawczasu wykluczyć możliwe alergie na stosowany środek miejscowo-znieczulający.

Wpierw dezynfekowany jest obszar, który ma zostać znieczulony. Pierwszym krokiem jest wstrzyknięcie środka znieczulającego naprzemiennie w każdą warstwę tkanek miękkich, zaczynając od skóry, wzdłuż zamierzonego nacięcia. Po skórze leżąca pod nią warstwa jest wielokrotnie znieczulana wstrzyknięciami środka.

Do skóry używa się krótkich igieł, które następnie zamienia się na dłuższe. Ważnej jest również nasycenie tkanek środkiem znieczulającym poza operowanym miejscem, w celu złagodzenia jakiegokolwiek bólu. Przed każdym kolejnym nakłuciem należy poczekać na efekt znieczulający każdego wstrzyknięcia w celu zminimalizowania dyskomfortu pacjenta. Pierwsze efekty pojawiają się zwykle bardzo szybko, dzięki czemu cała operacja może zostać błyskawicznie przeprowadzona.

Oprócz ww. substancji wraz ze znieczuleniem mogą zostać zastosowane także wazopresory (substancje zwężające naczynia), a także adrenalina, która wpływa na zablokowanie nerwów i zmniejsza ryzyko ogólnoustrojowego działania środków anestetycznych. Adrenalina jest jednak rzadko stosowana, choćby ze względu na ryzyko zbyt silnego zwężenia naczyń krwionośnych, mogącego spowodować martwicę.

Znieczulenie nasiękowe – skuteczny środek anestetyczny

Technika znieczuleń nasiękowych należy do jednych ze skuteczniejszych sposobów „zamrażania” obszaru ciała, na którym przeprowadzane są małe zabiegi chirurgiczne, a ostatnio także większe zabiegi operacyjne. Klasyczna iniekcja, która wyłącza pracę zakończeń nerwowych, jest wysoce bezpieczna i uważana za efektywną metodę znieczulenia na całym świecie.