Krew i produkty krwiopochodne są wykorzystywane od wielu lat w medycynie, również estetycznej. Odkrycie metod pozyskiwania osocza bogatopłytkowego stworzyło nowe możliwości w dziedzinie odmładzania skóry i zapobiegania wypadaniu włosów.
Krew to zawiesina elementów komórkowych (krwinek czerwonych i białych, płytek krwi) w roztworze, który nazywa się osoczem. Stanowi on ponad połowę objętości krwi i składa się z wody oraz składników odżywczych, takich jak białka, elektrolity, cukry, witaminy i tłuszcze. Osocze dostarcza substancji odżywczych wszystkim komórkom, a także usuwa szkodliwe produkty przemiany materii. Płytki są najmniejszymi składnikami krwi. Mimo że stanowią poniżej 0,5% krwi, pełnią bardzo ważne funkcje, konieczne dla prawidłowego działania całego organizmu. Biorą udział w procesach krzepnięcia krwi i uszczelniania naczyń krwionośnych oraz przechowują substancje biologicznie czynne, takie jak płytkowe czynniki wzrostu. Są to składniki odpowiedzialne za regenerację uszkodzonych naczyń i innych komórek. Swoją funkcję wykonują przez stymulację komórek macierzystych, przyspieszanie podziałów komórkowych i różnicowania komórek oraz pobudzanie fibroblastów do wytwarzania kolagenu.
Czynniki wzrostu to wyspecjalizowane polipeptydy należące do cytokin. Wpływają na migrację, różnicowanie i sekrecję komórek docelowych, poprzez wiązanie się z ich receptorami. To oddziaływanie może być pobudzające lub hamujące. Wyróżniamy kilka najważniejszych rodzajów płytkowych czynników wzrostu. TGF beta transformujący czynnik wzrostu odpowiada za zgromadzenie fibroblastów w miejscu uszkodzenia oraz stymuluje je do wydzielania kolagenu. Hamuje również enzymy niszczące macierz międzykomórkową. Zmniejsza proliferację makrofagów i limfocytów, dzięki czemu ma działanie przeciwzapalne. Odpowiada również za gojenie ran w życiu płodowym. PDGF płytkopochodny czynnik wzrostu specjalizuje się w regeneracji tkanek, przyciągając i aktywując makrofagi, neutrofile i fibroblasty. Odpowiada również za proces angiogenezy (tworzenia nowych naczyń krwionośnych). FGF czynnik wzrostu fibroblastów wspomaga podziały komórkowe i zwiększa aktywność komórek endotelium oraz makrofagów i fibroblastów. Wiele istotnych funkcji w organizmie człowieka pełni VEGF czynnik wzrostu nabłonka śródbłonka naczyniowego. Bardzo silnie oddziałuje na komórki endotelium, przez co wzmaga procesy angiogenezy i podziałów komórkowych.
Funkcje płytkowych czynników wzrostu łączą się ze sobą oraz wzajemnie uzupełniają, dlatego trudno wyróżnić który z nich jest najważniejszy dla organizmu człowieka. Czynniki odpowiadają za komunikację komórek, wywołując reakcje kaskadowe, angażujące wiele z nich jednocześnie. Jest to możliwe dzięki obecności receptorów komórkowych, czyli wysoce wyspecjalizowanych struktur, odbierających i interpretujących docierające do komórki bodźce. W zależności od stanu organizmu (homeostaza czy zaburzenie równowagi, na przykład przez obecność stanu zapalnego), liczba receptorów może się zmieniać. Fibroblasty, czyli komórki skóry właściwej, posiadają ok. 35 receptorów.
Osocze bogatopłytkowe
Osocze bogatopłytkowe (ang. PRP – Platelet Rich Plasma) jest preparatem krwiopochodnym, który otrzymuje się z krwi żylnej. Stanowi koncentrat płytek krwi pochodzących od pacjenta, zawartych w niewielkiej objętości osocza. Jest to wyjątkowy preparat, ponieważ oprócz płytek krwi, zawiera białka odpowiedzialne za prawidłowe przyleganie do siebie komórek, czyli fibrynę, fibronektynę i vitrinectynę. Pełnią one kluczową rolę w procesie odbudowy komórek. Nie każdy koncentrat płytek krwi może zostać uznany za osocze bogatopłytkowe. Stężenie płytek powinno być minimum 3-4 razy większe niż we krwi pacjenta. W praktyce, osocze bogatopłytkowe zazwyczaj zawiera co najmniej 1 mln płytek krwi na 1 mm3. Preparaty o mniejszej zawartości składników czynnych nie wykazują pożądanej skuteczności. Najważniejszym czynnikiem, który należy brać pod uwagę, nie jest jednak zawartość płytek krwi, ale płytkowych czynników wzrostu. Żeby uniknąć strat tych składników, trzeba stosować sprawdzone technologie odwirowywania osocza, ponieważ gdy dojdzie do uszkodzenia płytek krwi, czynniki wzrostu stracą swoje właściwości. Celem stosowania osocza bogatopłytkowego jest dostarczenie płytkowych czynników wzrostu do miejsc, które wymagają regeneracji i odmłodzenia.
Wytwarzanie osocza bogatopłytkowego
Jeszcze niedawno, osocze bogatopłytkowe można było pozyskiwać wyłącznie w warunkach szpitalnych. Obecnie osocze bogatopłytkowe wytwarza się również ambulatoryjnie, w gabinetach medycyny estetycznej. Przy przygotowaniu osocza trzeba zachować sterylność oraz najwyższe standardy jakości i powtarzalności procedur. Osocze bogatopłytkowe pozyskuje się za pomocą gotowych zestawów, pozwalających na uzyskanie minimum 5 ml osocza (zawierającego co najmniej 1 mln płytek krwi na 1 mm3). Elementy zestawu muszą być sterylne i niepirogenne.
Zabieg rozpoczyna się od pobrania krwi. Należy to zrobić w sposób jałowy, z kończyny górnej, najczęściej żyły łokciowej. Procedura jest bardzo podobna, jak przy pobieraniu krwi do badań. Nie wymaga jednak specjalnego przygotowania od pacjenta, ponieważ spożywanie posiłków przed pobraniem nie ma wpływu na przebieg zabiegu. Krew jest pobierana do specjalnych probówek, zawierających antykoagulant, aby uniknąć stworzenia skrzepów. Nie stosuje się tutaj cytrynianu sodu. Następnie należy zapewnić zwiększoną zawartość płytek krwi. W tym celu, probówki z krwią pacjenta poddaje się wirowaniu w wirówce, dzięki czemu osocze i płytki krwi oddzielają się od pozostałych elementów morfotycznych. Zaleca się wirowanie szybkie i krótkie, przez 2 minuty w częstotliwości 3500 obrotów. Im szybciej osocze zostanie wykorzystane, tym lepiej. Można jednak przechowywać je do 8 godzin, o ile nie ulegnie zamrożeniu, po którym jest już niezdatne do użycia.
Różnice między preparatami PRP
W zależności od zestawu, używanego do pozyskiwania osocza bogatopłytkowego, preparaty mogą różnić się między sobą. Najczęstsze różnice wynikają z:
- stopnia odzyskiwalności płytek krwi i czynników wzrostu z krwi pełnej,
- składu frakcji leukocytarnej,
- ilości osocza możliwej do uzyskania,
- stężenia fibrynogenu i innych składników białkowych,
- systemu wirowania,
- rodzaju probówek i antykoagulanta.
Zabiegi z użyciem osocza bogatopłytkowego
Ze względu na stosowanie preparatu wykonywanego z krwi, zabieg często nazywa się „wampirzym lifingiem.” Po odpowiednim przygotowaniu, osocze można wstrzyknąć do skóry. Stosuje się tutaj technikę liniową, wzdłuż zmarszczek i fałdów skóry lub mezoterapię. Mezoterapia igłowa to wstrzykiwanie preparatu bardzo płytko pod skórę, gdzie dociera do warstwy brodawkowatej i oddziałuje na komórki macierzyste oraz fibroblasty. Najczęściej ostrzykiwaną częścią ciała jest twarz, jednak zabieg można wykonywać również na dekolcie, szyi oraz grzbietach rąk. Preparat wstrzykuje się co ok. 1 cm, uzyskując zaczerwienienie i niewielki obrzęk na obszarze zabiegu. Nie należy używać osocza bogatopłytkowego w zabiegach mezoterapii bezigłowej, ponieważ nie przynosi to pożądanych efektów. Dyskomfort pacjenta można zminimalizować przez zastosowanie znieczulenia miejscowego, za pomocą kremu naniesionego na miejsce zabiegu. Mezoterapię należy wykonywać jako serię zabiegów (zazwyczaj 3-4), w odstępach ok. 2 tygodniowych. Jedna wizyta trwa ok. 60-90 minut, w zależności od wielkości ostrzykiwanego obszaru ciała i wybranej techniki.
Wskazania do zabiegu
Najczęstszą przyczyną stosowania zabiegów z użyciem osocza bogatopłytkowe są widoczne oznaki starzenia. Jest w stanie zniwelować przebarwienia i zmarszczki oraz poprawić kondycję skóry suchej i zwiotczałej. Osocze pozwala też na zmniejszenie widoczności blizn, rozstępów i śladów potrądzikowych. Skóra staje się wyraźnie odżywiona i młodsza, co wzmaga proces regeneracji i ujednolicenie kolorytu. Lepsze ukrwienie skóry poprawia jej kondycję i sprawia, że jest bardziej rozświetlona. W ten sposób można zredukować kurze łapki, opadające kąciki ust, zmarszczki marionetki lub oznaki starzenia się szyi i dekoltu. Mezoterapia usuwa także efekt podkrążonych oczu i zmarszczki palacza. Działanie PRP jest więc kompleksowe i obejmuje:
- wygładzenie zmarszczek,
- poprawę elastyczności, gęstości i napięcia skóry,
- rewitalizację skóry,
- przyspieszony proces gojenia (również po innych zabiegach np. lasetoterapii),
- remodelowanie włókien kolagenowych.
Mezoterapia jest powszechnie stosowana także w przypadku łysienia. Osocze jest wstrzykiwane bezpośrednio w skórę głowy. Powierzchowne nakłucia odżywiają mieszki włosowe, dzięki czemu włosy stają się bardziej wytrzymałe i zdrowiej wyglądają. Włosy zaczynają odrastać w większej ilości niż przed zabiegiem. Osocze ma zastosowanie również w przypadku łysienia androgenowego i menopauzalnego. Preparaty osocza bogatopłytkowego są stosowane po zabiegach autoprzeszczepu włosów, aby zmaksymalizować efekty.
Osocze bogatopłytkowe znajduje zastosowanie również w leczeniu chorób skóry. Należą do nich egzema, atrofia skóry, hiperpigmentacja, łysienie toksyczne i łysienie plackowate. Regeneracja skóry wynika z rekonstrukcji połączeń skórno-naskórkowych, zbudowanych m.in. z kolegenu, które zapewniają stałe połączenie naskórka i skóry oraz wzmożonego różnicowania keratynocytów.
Zalecenia dla pacjentów
W dniu zabiegu warto wypić przynajmniej 1,5 litra wody, dzięki czemu skóra będzie bardziej nawodniona. Nie należy zażywać niesteroidowych leków przeciwzapalnych, zarówno przed zabiegiem, jak i przez tydzień po jego wykonaniu. Wskazane jest stawienie się na kontrolę do lekarza wykonującego zabieg po ok. 7-10 dniach. Przez 2 dni po zabiegu należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego, a korzystanie z solarium i sauny jest zabronione na 14 dni. W celu uniknięcia podrażnienia lub nawet zakażenia twarzy, nie należy nakładać żadnego makijażu do 12 godzin po zabiegu. Na pole zabiegowe można stosować kremy z witaminą K lub maść z heparyną, które wspomagają proces krzepnięcia i gojenia ran. Z zachowaniem tych środków ostrożności, pacjent od razu po zabiegu jest gotowy do powrotu do pracy i innych obowiązków.
Bezpieczeństwo zabiegów
Jedną z największych zalet osocza bogatopłytkowego, jest pozyskiwanie go od tego samego pacjenta, u którego będzie przeprowadzany zabieg. Tkanki własne są najbardziej bezpieczne, ponieważ nie stwarzają ryzyka reakcji alergicznej. Osocze jest całkowicie kompatybilne z organizmem i nie powoduje niechcianych reakcji ze strony układu immunologicznego. Sporadyczne działania niepożądane są krótkotrwałe i niegroźne dla zdrowia. Należą do nich obrzęk, zaczerwienienie lub zwiększona bolesność miejsc, które były poddane zabiegowi.
Przeciwskazania do stosowania osocza bogatopłytkowego
Wysokie bezpieczeństwo zabiegu nie oznacza, że nie istnieją żadne przeciwskazania do jego wykonywania. Nie powinno się go przeprowadzać u kobiet ciężarnych i karmiących. Do mezoterapii nie zostanie zakwalifikowany również pacjent, który przyjmuje leki immunosupresyjne (np. po przeszczepach organów) i przeciwzakrzepowe (ponieważ wydłużają czas krzepnięcia krwi). Zabiegów nie wykonuje się również u pacjentów cierpiących na choroby nowotworowe, ostre zakażenia wirusowe, przewlekłe choroby wątroby, choroby autoimmunologiczne oraz zarażone wirusem HIV.
Inne zastosowania osocza bogatopłytkowego
Osocze można wykorzystać również w regeneracji naskórka. Zabieg rozpoczyna się od usunięcia warstwy rogowej naskórka, za pomocą dermabrazji lub peelingu chemicznego. W ten sposób niszczy się mostki siarczkowe komórek naskórka, po czym w formie okluzji można podać osocze bogatopłytkowe. Nakładanie powinno być szybkie i mieć formę delikatnego masażu. Wzmacania to efekty innych zabiegów i przyspiesza regenerację po zabiegach laserowych lub agresywnych peelingach. Okluzja to powstanie powłoki na skórze po nałożeniu kosmetyku. W ten sposób składniki aktywne są w stanie szybciej przeniknąć w głąb skóry, a dodatkowo, istnieje ochrona przed utratą wody z naskórka.
Osocze bogatopłytkowe w medycynie
Preparaty osocza bogatopłytkowego są stosowane nie tylko w medycynie estetycznej. Z ich udziałem, przeprowadza się takie zabiegi, jak operacje uszkodzonego ścięgna Achillesa, operacje kostne czy leczenie owrzodzonej stopy cukrzycowej. Płytki krwi, dzięki swojemu działaniu przeciwzakrzepowemu, zmniejszają krwawienie włośniczkowe, redukują ból i obrzęk oraz poprawiają czucie i regenerują nerwy.
