Oparzenia – ich rodzaje i pierwsza pomoc

Ból pewni bardzo ważną rolę w organizmie. Stanowi ostrzeżenie przed potencjalnym urazem, co w głównej mierze umożliwia ochronę przed powstaniem groźniejszego uszkodzenia. Organizm reaguje bólem w trakcie kontaktu skóry z ogniem, żrącą substancją chemiczną, a także podczas narażenia na promieniowanie lub wysokie napięcie prądu. Narażenie skóry na nadmierne ciepło, czynniki chemiczne lub radiacyjne określane są jako oparzenia.

Oparzenia traktowane są jako uszkodzenia tkanek wywołane przez działanie wysokiej temperatury lub przez inne szkodliwe czynniki. Podział oparzeń uzależniony jest od czynnika, który je wywołał. Równolegle zostały wydzielone stopnie oparzeń, co jest najczęściej stosowane nie tylko jako sposób identyfikacji, ale mają znaczenie dla obranego sposobu leczenia.

Jakie są przyczyny oparzenia?

Najczęstszą przyczyną oparzeń jest kontakt skóry z czynnikami termicznymi, chemicznymi lub też radiacyjnymi albo elektrycznymi. W codziennym życiu w przypadku oparzeń ma miejsce niekontrolowany kontakt ze wrzątkiem lub substancjami chemicznymi o działaniu żrącym. Bardzo groźne dla zdrowia są oparzenia spowodowane na skutek działania promieni słonecznych lub porażenia prądem. Poparzenia mogą całkowicie zniszczyć białko tkankowe.

Jak wygląda klasyfikacja oparzeń ze względu na różne czynniki

W opracowaniach naukowych można spotkać podział na wiele grup i stopni oparzeń. Każde z nich charakteryzuje się posiadaniem innego podłoża, co umożliwia udzielenie skuteczniejszej pierwszej pomocy. W przypadku oparzeń czas posiada niebagatelne znaczenie i rzutuje na powodzenie całego procesu leczenia.

Stopnie oparzeń a głębokość oparzeń

• Oparzenie I stopnia – oparzenie naskórka

Najczęściej dochodzi do oparzeń I stopnia. W rzeczywistości jest to najmniej niebezpieczny rodzaj oparzenia. Charakterystycznymi objawami oparzenia I stopnia jest zaczerwienienie skóry właściwej, a także jej opuchnięcie. Równolegle odczuwalne jest pieczenie w obrębie uszkodzenia. Proces gojenia jest stosunkowo krótki. Często po kilku dniach nie są już dostrzegalne zmiany na skórze.

• Oparzenie II stopnia – powierzchowne

Oparzenie II stopnia (powierzchowne) posiada objawy występujące przy oparzeniu I stopnia (zaczerwienienie skóry, ból, obrzęk), ale także powstają wówczas pęcherze wypełnione płynem surowiczym. Pęcherze zaliczane są jako martwy naskórek. W ich wnętrzu przebiega proces zapalny, który graniczy z warstwą skóry właściwej. Oparzenia II stopnia powodują obrzęk tkanek miękkich. II stopień oparzenia klasyfikowany jest jako oparzenia lekkie.

• Oparzenia III stopnia

Oparzenie III stopnia jest określane jako bardziej niebezpieczne, zaliczane jako oparzenia średnie. Na skutek oparzenia III stopnia występuje uszkodzenie skóry na przestrzeni wszystkich warstw. Oparzenie III stopnia może objąć także kości. Na skutek tego oparzenia, zmiany martwicze naskórka wysychają. W procesie gojenia zmieniają swój kolor, a także nadal pozostają bolesne. W uszkodzonym miejscu zanika wrażliwość na dotyk. W przypadku oparzeń III stopnia mogą obumrzeć tkanki głębsze, a ich miejsce zastępowane jest przez ziarninę. Powstają widoczne blizny.

• Oparzenia IV stopnia

Do najgroźniejszych oparzeń zaliczane jest oparzenie IV stopnia. Wówczas ma miejsce martwica tkanek głęboko położonych pod skórą. Oparzenie IV stopnia obejmuje mięśni, kości i ścięgna. Powstaje na skutek zetknięcia z otwartym ogniem lub innymi czynnikami przez dłuższy czas. Oparzenia IV stopnia stanowi realne zagrożenie życia. Ten rodzaj oparzeń jest przyczyną trwałego uszczerbku na zdrowiu. W konsekwencji jest określane jako oparzenia ciężkie i proces leczenia przebiega w szpitalu. W wielu przypadkach zachodzi leczenia operacyjnego przeszczepami skóry.

Rodzaje oparzeń a czynnik wywołujący

• oparzenia termiczne

Oparzenia termiczne są konsekwencją kontaktu skóry z wysoką temperaturą. Najczęściej oparzenia termiczne powodowane są przez wrzątek, rozgrzany olej lub ogień. Szczególnie są na nie narażone osoby, które gotują.

• oparzenia elektryczne

Oparzenia elektryczne mają miejsca w przypadku narażenia ciała na kontakt z prądem. W trakcie oparzenia elektrycznego, przez ludzki organizm przepływa prąd. Oparzenia elektryczne spowodowane są najczęściej podczas domowych prac przy instalacji elektrycznej lub przy niezachowaniu zasad BHP przez elektryka.

• oparzenia chemiczne

Oparzenia chemiczne powodowane są przez substancje chemiczne (kwasy, zasady, sole, a także metale ciężkie). Posiadają one oznaczenie na opakowaniu ostrzegające przed żrącymi substancjami chemicznymi.

• oparzenia radiacyjne (oparzenia słoneczne)

Oparzenia radiacyjne to uszkodzenia skóry powstałe na skutek oddziaływania promieniowania UV (słonecznego i radioaktywnego). Oparzenia radiacyjne mogą powstać także na skutek działania promieniowania rentgenowskiego.

Rodzaje oparzenia a rozległość oparzeń

Rozległość oparzenia stosowana jest jako kolejny sposób podziału oparzeń. Wówczas wykorzystywana jest metoda „dziewiątek”, czyli dla każdego fragmentu ciała przypisywane jest 9% powierzchni ciała:

• głowa – 9%
• jedna ręka- 9%
• plecy – 18%
• brzuch – 9%
• klatka piersiowa – 9%
• jedna noga – 9%
• krocze – 1%

Rozległość oparzeń jest stosowana przez dyspozytorów i ratowników medycznych. Umożliwia łatwiejsze scharakteryzowanie obszaru oparzeń, co ułatwia zadysponowanie odpowiedniej jednostki do udzielania pomocy.

Jak przebiega proces gojenia w przypadku oparzeń?

Procesy naprawcze zachodzące w organizmie na skutek oparzenia są bardzo podobne. Dąży do naprawienia uszkodzonej powierzchni ciała poprzez zastąpienie jej nowymi komórkami. Jednak czas przebiegu procesu jest uzależniony od czynników powodujących uszkodzenie skóry. Proces gojenia przebiega w następujący sposób:

1. Stan zapalny – rozwija się w momencie uszkodzenia skóry.
2. Proliferacja – organizm zaczyna produkować dużą ilość włókien kolagenowych.
3. Przebudowa skóry.

W przypadku bardzo poważnych oparzeń, które spowodowały obszerne uszkodzenia skóry (oparzenia III stopnia i oparzenia IV stopnia), często zachodzi konieczność chirurgicznego usunięcia tkanek martwych. Likwidowanie powstałych blizn przebiega w trakcie dodatkowych zabiegów.

Powikłania po oparzeniach

Poparzenia skóry, bez względu na czynnik i rodzaj, mogą spowodować rozwój:

• pechęrza w miejscu uszkodzenia skóry,
• rumień, zaczerwienie skóry,
• uczucie swędzenia,
• złuszczenie naskórka.

Oparzenie nie tylko powoduje uszkodzenie skóry, ale stanowi przyczynę dalszych powikłań. Rodzaj występujących powikłań uzależniony jest od długości kontaktu, temperatury, napięcia i rodzaju czynnika. Poszczególne rodzaje oparzeń posiadają swoje indywidualne powikłania:

• Oparzenie termiczne występuje ból i zaczerwienie skóry, których intensywność jest uzależniona od długości kontaktu z czynnikiem.
• Oparzenie elektryczne posiada dość nietypowe objawy, które nie mają miejsca w przypadku innych rodzajów oparzeń. Najczęściej dochodzi do utraty przytomności i skurczy mięśni, co uniemożliwia samodzielne uwolnienie się od przepływającego prądu.
• Oparzenia chemiczne mają różne powikłania, które są zależne od danej substancji. W przypadki kontaktu z kwasami na skórze pojawia się strup o intensywnie różowym kolorze. Z kolei zasady powodują martwicę rozpływną, czyli wilgotnego strupa posiadającego białą barwę.
• Oparzenie słoneczne sprawiają, że zachodzi nietrwałe uszkodzenie skóry, a także powstaje zaczerwienienie skóry. Przez kilka dni, skóra samodzielnie się regeneruje i ulega złuszczeniu naskórka. Na jego miejscu wytworzony jest nowy. Należy pamiętać, że opalenizna jest w rzeczywistości reakcją skóry na działanie szkodliwych promieni słonecznych.

Czy możliwe jest usunięcie blizny po oparzeniu?

Stopnie oparzeń posiadają ogromne przełożenie na wygląd blizny. Oparzenie I stopnia rzadko powoduje powstanie blizn. Z kolei już oparzenie II stopnia może z większym prawdopodobieństwem pozostawić po sobie blizny. Blizn nie można uniknąć w przypadku oparzenia III stopnia lub oparzenia IV stopnia. Najskuteczniejszą bezinwacyjną metodą pomocną w wyeliminowaniu blizn jest wykorzystanie lasera. Umiejętne wykorzystanie lasera pozwala na zredukowanie tkanki bliznowatej, a także płynnego przejścia pomiędzy zdrową a uszkodzoną skórą.

W niektórych przypadkach nie można zastąpić leczenia operacyjnego przeszczepami skóry innymi metodami. Jest to inwazyjny usuwania blizn odbywający się w ramach leczenia szpitalnego. Przeprowadzany jest w wyspecjalizowanych klinikach.

Metoda leczenia blizn uzależniona jest od rodzaju oparzenia, wielkości uszkodzenia powierzchni ciała, a także czasu, który minął od oparzenia.

Jak postępować w przypadku oparzeń?

Sposób udzielania pierwszej pomocy uzależniony jest od rodzaju oparzeń. W pierwszej kolejności należy upewnić się, że w miejscu, gdzie jest poszkodowany, jesteście bezpieczni i nie występują potencjalne zagrożenia. Dopiero wtedy można przystąpić do udzielania pomocy osobie poszkodowanej.

Oparzenie termiczne

Oparzenie termiczne najczęściej powoduje oparzenie I stopnia lub oparzenie II stopnia. W pierwszej kolejności należy schłodzić oparzone miejsce, poprzez polewanie rany letnią wodą. Nie należy tego robić zimną wodą. Woda musi spływać z rany w sposób delikatny. Rana powinna być zabezpieczona gazą. W sprzedaży znajdują się specjalistyczne opatrunki, które chronią zranioną skórę przed innymi czynnikami mechanicznymi. Pomoc w przypadku oparzeń wyższego stopnia obejmuje wezwanie służb ratunkowych. Płonące ubranie osoby poparzonej powinno być jak najszybciej zagaszone. Stosuje się do tego koce lub inne materiały, które mają odciąć dopływ tlenu. Nie można samodzielnie ściągać ubrań, które przywarły do skóry.

Oparzenie chemiczne

Oparzenie skóry spowodowane przez substancję chemicznym, wymusza konieczność polewania skóry wodą przez co najmniej 30 minut. Nie dotyczy to przypadku, gdy poparzenie powstało przez tlenek wapnia. Nie należy prowokować wymiotów. Możliwe jest, że nastąpiło poparzenie układu oddechowego, co wówczas doprowadza do o wiele cięższych powikłań. W przypadku takich oparzeń konieczne jest wezwanie pogotowania i uzyskanie zgody dyspozytora na podanie wody do picia dla osoby poparzonej.

Oparzenie elektryczne

W pierwszej kolejności istotne jest, aby odciąć źródło prądu. Konieczne jest natychmiastowe wezwanie pogotowania po sprawdzeniu stanu zdrowia osoby poszkodowanej. Pierwsza pomoc w przypadku tego oparzenia jest mocno ograniczona i opiera się na podstawowej opiece nad poszkodowanym. Jeżeli dana osoba nie oddycha konieczne będzie przeprowadzenie resuscytacji.

Oparzenie radiacyjne

Oparzenie radiacyjne najczęściej występuje w okresie letnim. W przypadku, gdy dana osoba zasłabnie, konieczne jest przeniesienie do zacienionego miejsca, a po odzyskaniu przytomności podanie wody. Należy nieustannie kontrolować jej stan zdrowia. Jeżeli nie ulega on poprawie, konieczne jest wezwanie pogotowia.