Nazwa łysienie bliznowaciejące obejmuje grupę chorób, które powodują trwałą utratę włosów i powstawanie blizn. Jest to rzadkie schorzenie, diagnozowane u zaledwie 7% tracących włosy pacjentów, którzy zgłosili się do dermatologa. Choroba nie jest zakaźna i może wystąpić u zdrowych osób w każdym wieku, zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Wśród pacjentów przeważają jednak kobiety w wieku okołomenopauzalnym. Pierwszy raz choroba ta została opisana niedawno, bo zaledwie 20 lat temu.
Głównym objawem łysienia bliznowaciejącego jest pojawienie się na owłosionej skórze głowy pozbawionych włosów zmian pokrytych przypominającą bliznę skórą. Zmiany na ogół występują w okolicy czołowo-skroniowej i układają się w półkolisty kształt. W mniej licznych przypadkach wykwity obserwowane są na innych obszarach skóry głowy, na twarzy (obejmując brwi i rzęsy), a nawet na innych niż głowa częściach ciała, na przykład pod pachami. Przebieg choroby zazwyczaj jest powolny, lecz u pacjentów, u których zmiany pojawiły się na obszarach innych niż owłosiona skóra głowy, łysienie może postępować bardziej gwałtownie. Pacjenci skarżą się na pewne objawy przed utratą włosów – mówią o bólu, pieczeniu czy swędzeniu skóry głowy. Dyskomfort zazwyczaj zwiększa się przy dotykaniu włosów. Jednak może być też tak, że żaden z tych poprzedzających chorobę symptomów nie wystąpi.
Łysienie bliznowaciejące dzieli się na pierwotne i wtórne, w zależności od przyczyny. Postać pierwotna występuje, gdy mieszki włosowe są niszczone przez specyficzny dla nich stan zapalny. Natomiast w postaci wtórnej zniszczenie mieszka włosowego jest jedynie skutkiem ubocznym niezwiązanego z nimi procesu ogólnie uszkadzającego skórę, na przykład infekcji, poparzenia, nowotworu czy napromieniowania.
Zidentyfikowanych zostało wiele schorzeń, które mogą wywołać pierwotną postać łysienia bliznowaciejącego. Jeśli ta postać łysienia występuje u osoby młodej, może wskazywać na obecność choroby autoimmunologicznej, czyli takiej, w której układ odpornościowy zaczyna atakować zdrowe tkanki własnego organizmu. Istnieje wiele tego typu schorzeń, które mogą wywołać łysienie bliznowaciejące, między innymi: choroba Dariera, pęcherzowe oddzielanie naskórka, wrodzony niedorozwój skóry, ogniskowy niedorozwój chrząstek. Choroby te mają podłoże genetyczne i mogą współwystępować z innymi wadami rozwojowymi. Jednakże łysienie bliznowaciejące mogą powodować też inne choroby autoimmunologiczne, które również są w pewnym stopniu warunkowane genetycznie, ale ich dokładnych przyczyn nie udało się jeszcze ustalić. Są to: sarkoidoza, liszaj twardzinowy i zanikowy, toczeń rumieniowaty, twardzina.
Istnieje również wiele czynników, które mogą spowodować zachorowanie na wtórną postać łysienia bliznowaciejącego. Może ono pojawić się jako powikłanie po przebytej infekcji – grzybiczej, bakteryjnej, wirusowej czy pierwotniaczej. Infekcja występująca miejscowo prowadzi do stanu zapalnego skóry obejmującego mieszki włosowe. Doprowadzić do tego mogą choroby takie jak półpasiec i czyrak. Wtedy układ odpornościowy, zwalczając infekcję, może uszkodzić zdrowe tkanki skóry i doprowadzić do bliznowacenia. Ten proces jest nieodwracalny – mieszki nie mogą się już zregenerować, a włosy odrosnąć. Tak samo dzieje się, gdy blizna powstanie na skutek działania czynnika fizycznego, takiego jak poważne poparzenie (II i III stopień), oparzenie chemiczne, porażenie prądem, uraz mechaniczny. Proces powstawania blizny nie różni się oczywiście w przypadku skóry głowy i reszty ciała, jednak blizna na głowie jest bardziej widoczna ze względu na porost włosów na otaczającej skórze. Spowodować łysienie bliznowaciejące może również nowotwór z przerzutem na skórę głowy. Do powstania blizn przyczyniają się naczyniaki krwionośne, raki kolczystokomórkowe i nabłoniaki podstawnokomórkowe.
Osoby, które podejrzewają u siebie łysienie bliznowaciejące, powinny jak najszybciej udać się do dermatologa. Lekarz może zdiagnozować chorobę na podstawie oceny wyglądu skóry, a także specjalistycznych badań. Przeprowadzone zostanie badanie dermatoskopowe, podczas którego lekarz ogląda zmiany przez urządzenie powiększające – dermatoskop. Pozwala to określić, czy na obszarze zmiany nie ma mieszków włosowych, co jest charakterystyczne dla łysienia bliznowaciejącego, a także sprawdzić, czy obecne są stany zapalne i zrogowacenia. Ponadto wykonuje się badanie histologiczne, czyli biopsję – badanie wycinka fragmentu skóry pod mikroskopem. Bez przeprowadzenia tego badania nie można mieć pewności, czy rzeczywiście mamy do czynienia z łysieniem bliznowaciejącym. Lekarz może również zlecić inne badania, na przykład badania krwi, które mają na celu zidentyfikowanie przyczyny choroby.
Sposób leczenie łysienia bliznowaciejącego zależy od jego przyczyny, dlatego najistotniejsze jest uzyskanie poprawnej diagnozy, a następnie podjęcie leczenia. Nie warto próbować domowych sposobów czy alternatywnych terapii, gdyż nie przyniosą one żadnej poprawy! Zahamowanie rozwoju choroby jest możliwe wyłącznie pod warunkiem zastosowania odpowiedniego leczenie farmakologiczne. Nie może ono spowodować odrośnięcia włosów, gdyż zniszczenie mieszków włosowych jest nieodwracalne. Może jednak załagodzić inne uciążliwe objawy, takie jak ból czy świąd, co jest niezwykle istotne ze względu na jakość życia pacjentów. W przypadkach, gdy chorobę spowodowała infekcja, farmakoterapia (przy użyciu na przykład środka przeciwgrzybiczego czy antybiotyku) jest niezbędna i pozwala na powstrzymanie dalszej utraty włosów. Natomiast jeśli przyczyną łysienia jest choroba autoimmunologiczna, zażywanie leków na tę chorobę (immunomodulujących czy przeciwzapalnych) przyniesie poprawę nie tylko ogólnego stanu zdrowia, ale i może pozwolić kontrolować łysienie. Niestety, po okresie wyciszenia zdarzają się nawroty choroby. W takim wypadku trzeba powtórzyć leczenie farmakologiczne.
Poza uciążliwymi objawami takimi jak ból, większość pacjentów odczuwa jednak dyskomfort psychiczny i brak pewności siebie związany z samą utratą włosów. Wówczas warto rozważyć leczenie chirurgiczne, które w przypadku łysienia bliznowaciejącego przynosi najlepsze efekty. Polega ono na przeszczepieniu płatu owłosionej skóry lub samych zdrowych zespołów mieszków włosowych. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Jednakże taką operacja jest użyteczna tylko w przypadku, gdy rozmiar zmian jest stabilny i nadmierne wypadanie włosów zostało zahamowane na okres od roku do dwóch. W przeciwnym razie z wysokim prawdopodobieństwem choroba rozwinie się na przeszczepionej tkance i dojdzie do ponownej utraty włosów na tym obszarze. W celu określenia, czy choroba jest aktywna, okresowo wykonuje się i porównuje fotografie skóry głowy. Brak widocznych stanów zapalnych nie oznacza, że choroba została zahamowana.
Istnieją również nieoperacyjne metody przywrócenia wzrostu włosów na obszarach dotkniętych chorobą. Jednym ze stosowanych zabiegów jest mezoterapia, która polega na dostarczeniu do skóry substancji odżywczych i regenerujących, które wzmacniają cebulki włosowe. Przy użyciu bardzo cienkiej igły skórę głowy nastrzykuje się odpowiednio dobranymi dla danego pacjenta preparatami hamującymi wypadanie włosów, redukującymi stany zapalne i przedłużającymi fazę wzrostu włosa. Zależnie od rodzaju użytej substancji konieczne może być powtarzanie zabiegu. Na ogół w skład preparatów wchodzą witaminy, minerały, aminokwasy czy kwas hialuronowy, ale wykonuje się też zabiegi osoczem bogatopłytkowym pozyskiwanym z krwi pacjenta. Mezoterapia na ogół nie jest bolesna, choć u wrażliwych pacjentów stosuje się miejscowe znieczulenie (na przykład przez nałożenie maści). Do leczenia wykorzystuje się również kriomasaż, czyli zabieg wykorzystujący działanie zimna na mieszki włosowe. Skórę chłodzi się podtlenkiem azotu, co pozwala na pobudzenie wzrostu włosów i powstrzymanie ich wypadania. Inną metodą jest naświetlanie promieniami UVA/UVB. Przed zabiegiem pacjentowi podaje się lek uwrażliwiający na światło. Taki lek może być podany doustnie lub jako środek miejscowy. Następnie w sposób bezbolesny wykonuje się naświetlanie skóry ściśle określoną dawką promieniowania. By zabieg ten był skuteczny, trzeba go powtarzać. Pomocna może okazać się karboksyterapia. Zabieg w tej technice polega na wstrzykiwaniu pod skórę dwutlenku węgla przy pomocy cienkiej igły. Powoduje to powstanie kwasu węglowego i zakwaszenie skóry, które z kolei poprawia krążenie krwi i zwiększa dopływ składników odżywczych, co przekłada się na wzmocnienie mieszków włosowych.
Łysienie bliznowaciejące to choroba skomplikowana w leczeniu i obniżająca komfort życia pacjentów. Jednak skonsultowanie się ze specjalistą, rozpoznanie źródeł problemu i dobranie odpowiedniego leczenia farmakologicznego, a także poddanie się skutecznym, nowoczesnym zabiegom trychologicznych pozwala skutecznie sobie z nią poradzić. Wczesne rozpoznanie choroby i natychmiastowe rozpoczęcie właściwie dobranej terapii daje szansę na powstrzymanie procesu wypadania włosów i zachowanie jak największej ilości nieuszkodzonych mieszków włosowych.
