Hemoroidy – czym są i jak sobie z nimi radzić?

Hemoroidy – żylaki odbytu i choroba hemoroidalna. Czym są i jak sobie z nimi radzić?

Hemoroidy to inaczej guzki krwawnicze lub żylaki odbytu. Są to naturalne struktury, znajdujące się w odbycie każdego człowieka. Hemoroidy mają jedną podstawowe zadanie – jest nim uszczelnianie odbytu, dzięki czemu mamy kontrolę nad zwieraczami. Normalnie guzki krwawnicze podczas wydalania przylegają do ściany jelita, a krew odpływa z nich do naczyń krwionośnych. Choroba hemoroidalna wiąże się z tym, że krew z guzków krwawniczych nie odpływa we właściwy sposób, przez co stają się nienaturalnie powiększone.

Żylaki odbytu to powszechny, ale bardzo wstydliwy dla wielu ludzi problem. Według statystyk nawet co druga osoba w Polsce może odczuwać niekomfortowe objawy hemoroidów. Często dotyka ona kobiet w ciąży i po porodzie, nasila się przy podwyższonej temperaturze otoczenia. Leczenie hemoroidów może przybierać różne formy – od różnego rodzaju maści, poprzez leki doustne (które stanowią leczenie zachowawcze), aż po zabiegi chirurgiczne. Ze względu na wielkość i położenie żylaków odbytu, choroba hemoroidalna dzieli się na następujące stopnie rozwoju:

1. Hemoroidy pierwszego stopnia – są powiększone, ale nie wypadają jeszcze na zewnątrz. Może pojawić się krwawienie z odbytu, ale objawy są raczej mało dokuczliwe.
2. Hemoroidy drugiego stopnia – podczas wypróżniania żylaki pojawiają się na zewnątrz odbytu, ale po jego zakończeniu samoistnie wracają. Poza krwawieniem zazwyczaj mamy do czynienia również ze świądem i pieczeniem. Symptomy nasilają się i dłużej trwają. Choremu może towarzyszyć uczucie tzw. „niepełnego wypróżnienia”. 
3. Hemoroidy trzeciego stopnia – guzki krwawnicze wypadają podczas defekacji i nie cofają się samoistnie (muszą zostać cofnięte przez chorego). Zdarza się, że wypadają także podczas aktywności fizycznej (zwłaszcza w trakcie wzmożonego wysiłku). Krwawienie i świąd mogą się nasilać, objawom zaczyna towarzyszyć także ból.
4. Hemoroidy czwartego stopnia – są widoczne na zewnątrz odbytu i nie da się ich cofnąć do środka. Ryzyko ich uszkodzenia jest bardzo wysokie, a choremu towarzyszy ból, świąd oraz krwawienie. Pojawiają się obrzęki i zakrzepy, może dojść nawet do martwicy. Nietrzymanie stolca także należy do objawów hemoroidów ostatniego stopnia.

Żylaki odbytu dzielimy także na hemoroidy wewnętrzne oraz hemoroidy zewnętrzne. Hemoroidy wewnętrzne swoje położenie mają wewnątrz odbytu. Nie są zauważalne ani wyczuwalne, reguły nie powodują też bólu. Najczęściej jedynym ich objawem jest krwawienie podczas wypróżniania, które powoduje ich podrażnienie. Hemoroidy zewnętrzne natomiast umiejscowione są wokół odbytu, w tkance podskórnej. To właśnie one z reguły powodują uciążliwe swędzenie, pieczenie i dolegliwości bólowe. Zwłaszcza te, wokół których zdążył już utworzyć się zakrzep.

Przyczyny hemoroidów.

Rozwój choroby hemoroidalnej zależy od bardzo wielu czynników. Ogólnie przyjęło się jednak, że problem zaczyna się w momencie, kiedy zaburzony zostaje swobodny przepływ krwi w splotach naczyniowych w okolicy hemoroidów. Pośrednim powodem takiego stanu rzeczy może być:

• ciąża – płód, który się rozwija, powoduje ucisk macicy na układ żylny, a to bardzo utrudnia przepływ krwi
• poród siłami natury – a konkretnie występujące przy nim silne parcie
• zwiększone ciśnienie wewnątrz jamy brzusznej, spowodowane na przykład silnymi i długotrwałymi zaparciami
• zbyt intensywny wysiłek fizyczny (np. dźwiganie bardzo dużych ciężarów)
• siedzący tryb życia i brak ruchu
• niewłaściwa, uboga w błonnik dieta – przyczyna powstawania zaparć i nieregularnych wypróżnień
• nieodpowiednie nawodnienie, za której odpowiada za mała ilość wypijanej wody
• niektóre choroby, np. otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, marskość wątroby
• wiek – u osób po 50-tym roku życia perystaltyka jelit zwalania, a to zwiększa ryzyko rozwoju choroby hemoroidalnej

Objawy hemoroidów – co powinno nas zaniepokoić?

Z reguły choroba hemoroidalna w początkowym stadium nie daje uciążliwych objawów. W związku z tym możemy nawet nie mieć pojęcia o istnieniu problemu. Zaczynamy się martwić dopiero po nasileniu dolegliwości. Najczęściej pierwsze objawy żylaków odbytu to krwawienie z jego okolic, zwłaszcza podczas defekacji. Jest ono jednak niewielkie, zauważalne dopiero na papierze toaletowym. Może pojawić się też ogólny dyskomfort w okolicy odbytu, nie tylko podczas samego wypróżniania, ale nawet przy codziennych czynnościach. W miarę nasilania się problemu z guzkami krwawniczymi możemy spotkać się również z:

• świądem i pieczeniem, które z czasem mogą przybierać na sile. Często towarzyszy im podrażnienie śluzówki oraz wydzielina, sprzyjająca powstawaniu stanów zapalnych w okolicy odbytu. Ten stan może się nasilać w lecie – podczas gdy temperatury są bardzo wysokie.
• uczuciem „niepełnego wypróżnienia”, które zazwyczaj prowadzi do parcia, które nie kończy się oddaniem stolca
• wypadaniem hemoroidu podczas defekacji. Na początku żylak sam się cofa po wypróżnieniu, później chory musi cofnąć go ręcznie, w ostatnim stadium nie ma możliwości cofnięcia hemoroidu do wewnątrz odbytu.
• bólem, który może nasilać się wraz z rozwojem choroby.

Wszystkie te dolegliwości, nawet jeśli występują pojedynczo, powinny nas skłonić do bezzwłocznej wizyty u lekarza. Samo krwawienie z odbytu powinno być dla nas bardzo dużym sygnałem ostrzegawczym. Przyczyny krwawienia mogą być bardzo różne. Dodatkowo mogą one towarzyszyć nie tylko chorobie hemoroidalnej, ale też być podłożem poważnych chorób, np. raka jelita grubego czy raka odbytu.

Rozpoznanie hemoroidów.

Jak najszybsze wykrycie choroby jest kluczem do szybkiego zażegnania problemu. Wiele osób unika badania, ze względu na bardzo wstydliwy charakter dolegliwości, jednak bez tego lekarz może nie postawić trafnej diagnozy. Specjalista od chorób odbytu (proktolog) najpierw przeprowadza wywiad, a następnie przechodzi do badania:

• hemoroidy zewnętrzne (jeżeli są) – ocena
• badanie jamy brzusznej
• badanie przezodbytnicze za pomocą palca – w celu wykrycia hemoroidów wewnętrznych

Do uzyskania pełnego obrazu dobrze jest wykonać również anoskopię. Badanie to polega na obejrzeniu końcowego odcinka odbytnicy poprzez wziernik. Nie wymaga ono specjalnego przygotowania od pacjenta i w większości wypadków jest bezbolesne. W niektórych przypadkach specjalista może zlecić także kolonoskopię, która umożliwia obejrzenie jelita grubego. Po postawieniu diagnozy i ustalenia stopnia rozwoju choroby hemoroidalnej lekarz podejmuje decyzję co do sposobu leczenia.

Leczenie hemoroidów – jak walczyć z żylakami odbytu?

Im szybciej rozpoznana zostanie choroba, tym większa szanse na szybkie wyleczenie, nawet za pomocą wyłącznie domowych sposobów. Leczenie hemoroidów ma na celu przede wszystkim wyeliminowanie najbardziej uciążliwych objawów – bólu, świądu, pieczenia i krwawienia. Do najpopularniejszych sposobów na walkę z hemoroidami należą:

• nasiadówki – kąpiele w letniej wodzie z dodatkiem ziół, które wspierają regenerację błony śluzowej odbytu. Pomóc mogę również zimne okłady, które obkurczają naczynia krwionośne, co jest bardzo pomocne w leczeniu hemoroidów.
• leczenie farmakologiczne – czopki doodbytnicze, żele, maści oraz tabletki na hemoroidy. Można stosować także leki o działaniu przeciwzapalnym, które zredukują świąd, obrzęk oraz leki o działaniu ściągającym.
• zabiegi małoinwazyjne – z reguły są na tyle bezbolesne, że nie wymagają stosowania znieczulenia. Istnieją różne formy zabiegów, a o wyborze decyduje lekarz.
• leczenie operacyjne – podejmuje się z reguły w momencie, gdy choroba jest na tyle zaawansowana, że powyższe metody nie dają rezultatów.

Dodatkowo bezwzględnie zaleca się dbanie o właściwą higienę intymną. Swędzący odbyt można przemywać wacikiem nasączonym w rumianku – pomoże zniwelować uporczywy świąd. Ważna jest również odpowiednia dieta, która powinna być bogata w błonnik pokarmowy. Nie należy zapominać także o właściwym nawodnieniu, które nie tylko pomoże w chorobie, ale również sprawi, że nasze ogólne samopoczucie się poprawi.

Proces leczenia zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby hemoroidalnej – im większy, tym dłużej będziemy leczyć hemoroidy. Wpływ mają także indywidualne możliwości każdego organizmu. W większości przypadków jednak leczenie objawowe trwa od kilki do około kilkunastu dni. W żadnym wypadku żylaków nie wolno samodzielnie przekłuwać ani próbować usunąć, gdyż może to grozić poważnymi konsekwencjami dla naszego zdrowia.

Zapobieganie hemoroidom.

Bez względu na rodzaj podjętej terapii, po wyleczeniu problemu z żylakami odbytu należy zadbać o to, by choroba nie nawracała. Do najczęstszych działań profilaktycznych możemy zaliczyć:

• trwałą zmianę nawyków żywieniowych (nie tylko na czas leczenia) oraz dbanie o odpowiednie nawodnienie
• wprowadzanie aktywności fizycznej, np. spacerów czy basenu
• właściwe dbanie o higienę intymną
• zredukowanie masy ciała w przypadku nadwagi
• unikanie intensywnego i długotrwałego parcia na stolec i zabranie o regularne wypróżnianie się
• używanie bielizny bawełnianej, zamiast tej z tworzyw sztucznych
• unikanie dźwigania dużych ciężarów
• zrezygnowanie z niektórych potraw – żeby nie powodować podrażnienia przewodu pokarmowego (np. alkoholem czy ostrymi przyprawami)

Konkretne, spersonalizowane wytyczne powinniśmy dostać od lekarza specjalisty. Ważne jest to, żeby bezwzględnie się do nich stosować. Zapobieganie chorobie jest dla nas zdecydowanie korzystniejsze, niż leczenie (czasem długotrwałe) uciążliwych objawów.

Podsumowanie.

Problem powiększonych patologicznie guzków krwawniczych dotyczy bardzo dużej ilości osób. Pomimo że jest on niewątpliwie krępujący, nie powinien być powodem do wstydu. Hemoroidy mogą dawać bardzo uciążliwe objawy, ale może się zdarzyć, że żylaki odbytu w ogóle nie dadzą o sobie znać. Zwłaszcza we wczesnym stadium choroby. Pierwsze objawy hemoroidów to krwawienie z odbytu oraz ogólne uczucie dyskomfortu. Ważne jest, żeby jak najszybciej udać się do lekarza – najlepiej od razu, jak tylko zauważymy choć jeden niepokojący symptom. Nie ma z tym na co czekać, ponieważ nawet delikatne krwawienie może towarzyszyć nie tylko chorobie hemoroidalnej, ale i poważniejszym schorzeniom. Dodatkowo sami możemy nie wiedzieć, jak wyglądają hemoroidy, więc nie postawimy sobie właściwej diagnozy.

Ponadto im wcześniej zostaniemy zdiagnozowani, tym szybciej przebiegnie leczenie i tym mniejsza szansa na ewentualne powikłania. Prawdopodobnie wystarczy wówczas tylko leczenie zachowawcze, bez konieczności wykonania operacji hemoroidów. Poczujemy też dużo większy komfort w okolicy odbytu i podczas wypróżniania.

Przede wszystkim jednak należy pamiętać o profilaktyce. Najlepsze dla nas rozwiązanie to zapobiegać powstawaniu hemoroidów, nawet jeśli wcześniej żylaki odbytu nie były dla nas problemem. Zadbajmy o odpowiednią perystaltykę jelit – pomoże nam w tym dieta bogata w błonnik oraz właściwe nawodnienie organizmu. Dzięki właściwemu odżywianiu także unikniemy bolesnych zaparć oraz towarzyszącego im silnego bólu brzucha. Miejmy na uwadze również to, że zbyt długie siedzenie na toalecie może nasilać objawy choroby oraz zwiększać ryzyko wyjścia żylaka na zewnątrz kanału odbytniczego.