Budowa włosa – czym on tak właściwie jest?
Włos – wyspecjalizowany, nitkowaty i w 99% zrogowaciały wytwór naskórka. Występuje na powierzchni skóry, tylko i wyłączenie u ssaków. Głównym budulcem tego tworu jest keratyna – białko wytwarzane przez keratynocyty – komórki naskórka. Włosy znajdują się na całej powierzchni skóry dorosłego człowieka z wyjątkiem tzw. obszarów skóry nieowłosionej tj. spodnia strona dłoni i stóp oraz wargi i powieki. Owłosienie w czasach prehistorycznych stanowiło funkcję termoregulacyjną, jednak postęp techniki i ewolucja ludzi doprowadziła do likwidacji grubych włosów tworzących pokrywę na naszym ciele. Na chwilę obecną stanowią one bardziej ochronę przed bakteriami (doły pachowe, okolice bikini) bądź, w przypadku tych na głowie, mają funkcje estetyczną. Ochronę przed deszczem czy napływaniem potu do oczu pełnią brwi, zaś rzęsy skutecznie chronią oczy przed infekcjami, pyłami czy kurzem. Włosy w nosie, jako ciekawe zjawisko, tworzą wyspecjalizowaną sieć, która wyłapuje alergeny i nie pozwala im się przedostać do organizmu. Jednakże możemy wymieć również obszary z całkowicie zbędnym owłosieniem tj. nogi, przedramiona, ramiona, plecy i brzuch.
Budowa włosa
Włos składa się z:
– łodygi (część całkowicie martwa, to co widzimy na powierzchni skóry)
– korzenia (część niewidoczna, zatopiona w naskórku)
– pochewki (otacza korzeń)
– opuszki – inaczej cebulki
– brodawki
Łodyga włosa (scapus pili) inaczej trzon – jest to część włosa wyrastająca ponad skórę. Warstwa ta jest całkowicie zbudowana z keratyny. Składa się ona z trzech warstw:
– rdzenia włosa – najbardziej wewnętrzna część łodygi, nie występuje ona we włosach cienki i bardzo cienkich;
– kora włosa – część okalająca rdzeń, około 80% masy całego włosa. To właśnie w tej części znajdują się barwniki sugerujące kolor włosów oraz włókniste komórki od których zależy czy włosy są podatne na stylizację czy też nie;
– osłonka włosa – część zewnętrzna łodygi, stanowiąca około 13% masy włosa, inaczej zwana łuską. To ta część jest najbardziej narażona na uszkodzenia termiczne, chemiczne czy też ogólnie zewnętrzne jak smog, dym ect.
Korzeń włosa (radix pili) jest to fragment znajdujący się tuż pod powierzchnią naskórka. Korzeń włosa jest umiejscowiony w zagłębieniu naskórka zwanym jako mieszek włosowy. Kolbowato rozszerzona dolna część korzenia włosa stanowi opuszkę, cebulkę włosa (bulbus pili), w niej znajdują się bardzo aktywne komórki macierzy włosa, z których w wyniku podziału powstaje włos.
Tuż pod korzeniem znajduje się brodawka (papilla pili), która wpukla się w korzeń. Brodawka jest silnie ukrwiona i posiada wiele zakończeń włókien nerwowych, aby prawidłowo odżywiać włos i stymulować go do wzrostu.
Mieszek włosowy otoczony jest silną siecią naczyń krwionośnych i nerwowych, które uwrażliwiają nas na dotyk.
Barwniki znajdujące się w korze włosa i nadające im kolor, produkowane są przez komórki barwnikowe – melanocyty – znajdujące się między opuszką, a brodawką włosa. Do każdego! mieszka włosowego doczepiony jest tak zwany mięsień przywłosowy (m. errector pili) – to właśnie te mięśnie są odpowiedzialne za tworzenie się gęsiej skórki, dzięki której w organizmie zostaje zachowane ciepło. Poniżej mięśnia, ale powyżej brodawki znajduje się gruczoł łojowy – odpowiedzialny za prawidłowe natłuszczenie, nawilżenie i ochronę chemiczną łodygi jak i samej okalającej skóry.
Rodzaje włosów
Wyróżniamy 3 podstawowe rodzaje włosów (znaczenie tutaj ma: budowa włosa i ich usytuowanie):
– meszkowe – występujące u noworodków, twarzy dorosłej kobiety (bez zaburzeń hormonalnych), plecach czy piersiach. U mężczyzn meszek można spotkać na brzuchu czy w okolicy lędźwiowej;
– krótkie (grube i sztywne) – brwi, rzęsy, włosy znajdujące się w nosie czy w małżowinie usznej;
– długie – inaczej terminalne – włosy występujące w dołach pachowych, okolicach pachwin i na twarzy u mężczyzn.
Liczba włosów jest zależna w głównej mierze od: wieku, płci i okolicy ciała. Na skórze głowy znajduje się około 100 do 150 tysięcy włosów, ale na całym ciele można powiedzieć, że jest ich w granicach 5 milionów! Całkowita liczba mieszków włosowych ustala się już między 9, a 22 tygodniem życia człowieka. Liczba ta, tak samo jak w przypadku adipocytów, jest niezmienna do końca życia.
Najwięcej włosów na głowie liczą sobie blondynki, jednakże przez braki melaniny i warstwy rdzeniowej, ich włosy są cienkie. Włosy rude są najmocniejsze i najgrubsze, jednakże najrzadsze – tylko około 90 tysięcy. Włosy brązowe i czarne są średnio grube i średnio gęste. Ciekawy jest również wpływ rasowy na jakość i grubość włosa. Ciemnoskórzy Amerykanie posiadają włosy grube, gęste i kręcone, Azjaci grube, proste i trudne jeśli chodzi o jakąkolwiek stylizację, zaś Europejczycy maja włosy cienkie, jest ich najmniej i są najbardziej zróżnicowane kolorystycznie.
Funkcje włosów
Funkcje włosów dzielimy na 3: ochronna, diagnostyczna i estetyczna.
Funkcje ochronne włosów:
– chronią przed czynnikami zewnętrznymi: chemicznymi, fizycznymi (promieniowanie UV), biologicznymi (mikroorganizmy), mechanicznymi (np. urazy głowy i mózgu);
– termoregulacyjna przed zimnem bądź przed gorącem;
– zatrzymują pyły nie pozwalając im się dostać wgłąb organizmu;
– zapobiegają otarciom np. w dołach pachowych czy pachwinach;
– odbierają bodźce czuciowe – jesteśmy w stanie odczuć chodzącego po nas komara czy meszkę;
– zatrzymacie ciepła poprzez powstawanie gęsiej skórki.
Funkcje diagnostyczne włosów:
– wygląd włosów zmienia się w chorobie – stają się one łamliwe, matowe i mniej podatne na układanie;
– dzięki badaniu włosa i zrogowaciałych komórek naskórka można ustalić zawartość biopierwiastków w organizmie, stopień narażenia na ksenobiotyki, obecność narkotyków w organizmie i wykryć ewentualne zaburzenia gospodarki elektrolitowo-wodnej. Materiałem do badań jest nie tylko martwa część włosa, ale również brodawka włosa. Dzięki diagnozie można ustalić budowę włosa i pracę gruczołu łojowego. Innym badaniem skóry głowy jest trychoskopia, polegająca na dokładnym obejrzeniu skóry pod trychoskopem. Metoda ta pozwala na dokładne obejrzenie włosa, ujścia mieszka włosowego, powierzchnię skóry, w 200 krotnym powiększeniu widać również naczynia krwionośne, czy w mieszku włosowym nie zalega część wydzieliny gruczołów łojowych. Po wyrwaniu kilku włosów jesteśmy w stanie określić czy ich cebulki, są w dobrej kondycji i jak wygląda łodyga włosa. Określić typ budowy i porowatości łodygi.
Funkcje estetyczne:
powodujące zdrowie psychiczne i podnoszące samoocenę. Wiele kobiet jak i mężczyzn przykłada ogromną wagę do swojego wyglądu. Włosy są jednym z najważniejszych elementów wizualnych. Dlatego też w momencie kiedy tracimy włosy – nadmierne wypadanie przez chorobę – nasza psychika i dobre samopoczucie gwałtownie spada.
Fazy wzrostu włosa
Bardzo ważne jest aby dokładnie przeanalizować fazy wzrostu włosa, jest to bowiem klucz do zrozumienia wypadania włosów. Dzięki temu będziemy wiedzieć czy należy zacząć się martwić czy wszystko jest w porządku.
Cykl włosa dzielimy na trzy fazy:
anagen – faza wzrostu;
katagen – faza przejściowa;
telogen – faza wypadania.
Anagen jest najdłuższą i zajmującą największą ilość włosów fazą. Aż 80-85% włosów jest w stanie na raz być w tej fazie. Jest to faza intensywnego rozmnażania komórek w korzeniu włosa i następnie jego intensywnego wzrostu. Trwa w zależności od wielu czynników od około 3 do 6 lat. W anagenie obserwuje się dobrze wykształconą opuszkę włosa. To właśnie w niej i w pochewce zewnętrznej można obserwować prężnie działające melanocyty. Za kolor naszych włosów odpowiadają te znajdujące się najbliżej brodawki. Melanosomy wykazują największą aktywność w III i IV fazie anagenu. Pigment przenoszony jest głownie do kory włosa.
Katagen – trwa od kilku dni do maksymalnie 2 tygodni. Jest fazą przejściową. Przeważnie znajduje się w niej tylko około 0,5-1% wszystkich włosów. W katagenie ustępuje liczne rozmnażanie się komórek macierzy, zahamowane również zostają melanocyty – można zauważyć charakterystyczny brak melaniny na końcu włosa. Zwyrodnieniu ulega macierz włosa i odłączona zostaje brodawka. Opuszka częściowo zanika i wypycha włos w stronę naskórka. Tworzy się kolba, która już podczas kolejnego anagenu będzie w pełni przygotowana do wytworzenia nowego włosa.
Telogen – faza wypadania – włosy znajdują się w niej od kilku dni do nawet 4 miesięcy. Część mieszka włosowego, która została zachowana utrzymuje i przesuwa włos coraz wyżej w stronę naskórka. Statystycznie w tej fazie znajduje się od 10 do nawet 20% włosów. Pod koniec telogenu brodawka zbliża się do osłonki zewnętrznej na wysokość miej więcej mięśnia przywłosowego – stary włos wypada a w jego miejscu tworzy się nowy (faza anagenu).
W ciągu całego życia człowieka mieszek włosowy może przejść cykl około 20-30 razy, a dziennie uznane jako normę może wypadać od 60 do nawet 150 włosów. W regulacji całego cyklu włosowego bardzo duże znaczenie ma układ hormonalny. Hormony rozpuszczalne są bowiem w tłuszczach i często magazynowane właśnie przy gruczołach łojowych – stąd też w łysieniu androgenowym tak istotną kwestię sprawuje testosteron. Według badań coraz więcej kobiet zapada na tą typowo męską chorobę związaną z zaburzeniami gospodarki testosteronu.
Profilaktyka pięknych i długich włosów
Przede wszystkim na samym początku warto zastanowić się jaki jest cel tej profilaktyki i czemu w ogóle się nią interesujemy. Różne substancje działają różnie na różne schorzenia. I tak w przypadku nadmiernego wypadania włosów należy poszukać przyczyny – nie na szczotce i denerwować się, że przyjmowane suplementy nie działają.
Przyczyny nadmiernego wypadania włosów:
– ostry i przewlekły stres – kortyzol, hormon stresu tak samo jak testosteron jest wydzielany przez gruczoły łojowe i w zbyt dużej ilości zdecydowanie negatywnie wpływa na stymulację wzrostu włosa. Może również powodować przyspieszenie telogenu;
– nieprawidłowe nawyki żywieniowe – jak już wiemy łodyga włosa jest martwa, ale aby wytworzyć ten twór naskórek, a dokładnie macierz włosa potrzebuje substancji odżywczych jak i budulcowych – w tym białek, aby stymulować wzrost i zdrowe włosy. Keratyna jako białko fibrylarne, stworzona jest z aminokwasów głównie cysteiny i metioniny znajdujących się w mięsie, białku jaj czy kazeinie;
– nieprawidłowe zabiegi fryzjerskie – okres pandemii i obostrzeń w salonach fryzjerskich stał się początkiem nowej ery – ery nieprofesjonalnych fryzjerów domowych. Pamiętajmy, że środki do profesjonalnego użycia nie nazywają się tak tylko ze względów marketingowych, a sama ulotka farby nie wystarczy, aby stać się fryzjerem. Zaufajmy profesjonalistom i wszystkie ingerujące w osłonkę włosa zabiegi wykonajmy w profesjonalnych gabinetach.
Środki poprawiające kondycję włosów:
– zdecydowanie pokrzywa i skrzyp – stosowane w tabletkach bądź herbatkach ziołowych polegane są przez trychologów jako dodatek do pielęgnacji;
– kosmetyki z płynną keratyną – polepszą wygląd suchych i zniszczonych włosów, jednak nie ma możliwości ich odbudowania. Zniszczone końcówki najlepiej jest ściąć;
– peelingi do skóry głowy – coraz częściej stosowane i chętnie kupowane. Peeling skóry głowy zaleca się nie częściej niż 1-2 razy na 2 tygodnie. Preparat nakładamy na powierzchnię skóry i wykonujemy delikatny masaż. I tu należy zwrócić uwagę, że aby podjąć taki krok pielęgnacji warto udać się najpierw do trychologa w celu konsultacji i dokładnego obejrzenia skóry głowy pod trychoskopem;
– chitozan – polisacharyd uzyskiwany z chityny. Głównie stosowany w szamponach zmniejszających wypadanie włosów, jak i we wcierkach. Odżywia on mieszek włosowy i brodawkę włosa;
– placenta – wyciąg z tkanek łożyska zwierzęcego, silnie odżywia i regeneruje brodawkę włosa dostarczając jej pokarmu i budulca. Preparaty z placentą są głównie stosowane na powierzchnię skóry.
PAMIĘTAJMY, że aby prawidłowo i odpowiednio wprowadzić jakikolwiek nowy preparat do pielęgnacji domowej, bardzo ważna jest konsultacja z profesjonalistą i ustalenie planu działania! Dobierajmy kosmetyki tak, aby ich skład poprawiał kondycję włosów, stymulował ich wzrost poprzez odżywianie cebulki i macierzy włosa.
