Badanie histopatologiczne jest jednym z podstawowych badań diagnostycznych. Na podstawie pobranego materiału do badania ocenia się przebieg choroby oraz jej charakter. Wykorzystywane jest także do oceny monitorowania postępu leczenia w diagnostyce chorób nowotworowych. Wynik badania histopatologicznego dostarcza niezbędnych informacji o stanie zdrowia pacjenta oraz skuteczności stosowanej terapii.

Badanie histopatologiczne – wskazania

O kwalifikacji do badania histopatologicznego decyduje lekarz specjalista. Podstawy do jego wykonania przedstawia najczęściej lekarz po wykryciu zmian chorobowych mogących świadczyć o rozwoju nowotworu. Wykonuje się je również, aby ocenić stan zwyrodnień czy postępy procesu leczenia w onkologii. Badanie histopatologiczne polega na wycięciu materiału, a następnie poddaniu go szeregowi procedur medycznych. Rozpoznanie histopatologiczne nowotworu stanowi podstawę w przypadku pacjentów onkologicznych.

Badanie histopatologiczne – interpretacja warunkuje diagnozę

Interpretacji wyników badań podejmuje się zazwyczaj onkolog. Korzystając z systemów stopniowania złośliwości nowotworów, stwierdza, czy zmiana ma charakter łagodny, czy złośliwy. Badanie histopatologiczne płodu jest natomiast konieczne do potwierdzenia poronienia. Wykonuje się je po łyżeczkowaniu. Zazwyczaj nie stanowi odpowiedzi na pytanie o przyczyny poronienia, lecz pozwala wykryć zapalenie macicy czy zaśniad gronisty. Umożliwia to dalsze leczenie w przypadku kobiety, u której wykonano zabieg.

Przebieg badania histopatologicznego – biopsja

Aby przeprowadzić badanie histopatologiczne, koniecznie jest uprzednie wykonanie biopsji. Polega ona na pobraniu fragmentu tkanki wskazanej przez lekarza. Może mieć różne formy, w zależności od miejsca pobrania. U dorosłych osób podczas jej przebiegu zazwyczaj stosuje się znieczulenie ogólne. Sama biopsja trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu minut. Wyjątkiem jest biopsja wymagająca otwarcia jamy brzusznej, wówczas czas ten może się znacząco wydłużyć.

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa

Istnieje wiele różnych rodzajów biopsji. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa polega na wprowadzeniu igły przez skórę pacjenta, a następnie pobranie materiału genetycznego. Stosuje się ją w przypadku pobrania tkanki m.in. z węzłów chłonnych. Aby wykonać badanie, koniecznie należy dysponować skierowaniem od lekarza.

Samo badanie nie jest bolesne, może być nieprzyjemne w odczuciu. Warto kilka godzin przed biopsją wstrzymać się z jedzeniem i piciem. Należy również na tydzień przed przeprowadzeniem badania wstrzymać się od przyjmowania leków zawierających kwas acetylosalicylowy, ibuprofenu, naproksenu i innych leków przeznaczonych do łagodzenia bólu, chyba że lekarz zaleci inaczej.

Biopsja cienkoigłowa aspiracjna (BAC) wykonywana jest także w przypadku tarczycy czy ślinianek. Coraz częściej przeprowadza się ją pod kontrolą obrazowania USG (biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana).

Biopsja gruboigłowa. Dzięki niej otrzymuje się wycinek przypominający kształtem walec. Stosuje się ją zazwyczaj w przypadku wątroby. Średnica wycinku odpowiada światłu zastosowanej igły.

Biopsja wycinająca stanowi nie tylko etap badania, ale również sama może być badaniem. Przeprowadza się ją, aby jednocześnie wyciąć zmiany i pobrać materiał do badania. Wycina się w ten sposób zazwyczaj zmiany skórne, które następnie kieruje się do laboratorium, aby sprawdzić przebieg zmian oraz potencjalne zagrożenie dla pacjenta w przyszłości.

Biopsja aspiracyjna szpiku. Wykonywana jest w przypadku diagnostyki chorób krwi i szpiku. Stanowi również dowód na skuteczność leczenia.

To nie wszystkie rodzaje biopsji. W zależności od wykrytych zmian i obranego procesu leczenia lekarz może zdecydować się na zastosowanie innych technik, aby wyniki jak najbardziej odzwierciedlały rzeczywisty stan zdrowia pacjenta.

Badanie histopatologiczne – przygotowanie do badania

Do biopsji i samego badania histopatologicznego nie trzeba się szczególnie przygotowywać. Warto jednak zdradzić lekarzowi wszystkie szczegóły dotyczące choroby, szczególnie miejsca krwawienia. Należy przynieść ze sobą również dokumenty dotyczące przebytych chorób i ich przebiegu. W wielu przypadkach to znacząco ułatwi przeprowadzenie badania. Dotyczy to również przyjmowanych leków, szczególnie tych przeciwzakrzepowych. Lekarz powinien zostać także poinformowany o ewentualnej ciąży.

Co dalej z pobranym materiałem?

Materiał do badania histopatologicznego poddawany jest obróbce. Analizę poprzedza pobranie materiału przez osobę z odpowiednimi kwalifikacjami. W zależności od rodzaju tkanki czy zaleceń lekarza, szczególne znaczenie mają kolejne etapy, wśród których można wyróżnić:

1. Utrwalenie preparatu.
2. Zatapianie materiału w bloczkach parafinowych.

3. Formowanie tkanki za pomocą odpowiednich narzędzi.
4. Wybarwienie preparatu.

Rozpoznanie histopatologiczne będzie możliwe wyłącznie na podstawie odpowiednio przygotowanego i zabezpieczonego preparatu. Dlatego tak ważna jest odróbka, którą przechodzi pobrany fragment tkanki za pomocą skomplikowanych technik laboratoryjnych. Badaniu histopatologicznemu podlegają także wycięte guzy.

Przekazując do badania materiał biologiczny można mieć pewność, że zostanie on odpowiednio przygotowany, a następnie specjaliści przeprowadzą proces diagnostyczny mający na celu określenie podłoża choroby. W przypadku zmian onkologicznych stopień złośliwości określany jest na podstawie skali światowej organizacji zdrowia.

Oceny monitorowania postępu leczenia – skuteczność badania

Rozpoznanie histopatologiczne jest zazwyczaj dokładne i stanowi cenne źródło wiedzy o pacjencie i jego chorobach. Dzięki uzyskanym informacjom stawiana jest diagnoza, a następnie podejmowane dalsze kroki medyczne. Badanie histopatologiczne guza określa stadium oraz zachowanie zmian skórnych.

Badanie histopatologiczne – ile czeka się na wyniki?

Na wynik badania należy poczekać nawet kilka tygodni. Zależy on od wielu czynników, w tym rozmiaru pobranego materiału, jego złożoności czy wykrytych zmian. W wielu przypadkach postawienie poprawnej diagnozy uwarunkowane jest zastosowaniem dodatkowych procedur medycznych, co wydłuża okres oczekiwania. Zazwyczaj należy poczekać ok. dwóch tygodni, w zależności od obciążenia danego laboratorium.

Opisu zmian wykrytych w badaniu dokonuje lekarz histopatolog. W notatce ujmuje rodzaj i typ zaobserwowanych zmian, budowę czy niepokojące następstwa. Wynik powinien zostać przekazany lekarzowi specjaliście, który następnie podejmie kolejne kroki. Istnieje grupa nowotworów, która w ocenie histopatologicznej powinna zostać poddana dalszej diagnostyce. Ocena rokowania jest bardzo ważna i stanowi podstawę przyjętego planu leczenia.

Do przeprowadzenia badania histopatologicznego pobiera lekarz niezbędny materiał

Istotną rolę w diagnostyce odgrywa skala. W przypadku niepokojących danych lekarze posługują się najbardziej uniwersalnym systemem klasyfikacji. Stopień złośliwości nowotworu warunkuje dobór odpowiednich narzędzi i terapii. Specjalista zada także szereg istotnych pytań mających na celu opracowanie systemu terapii.

Z reguły gorsze rokowania mają osoby, u których wykryto złośliwe zmiany. Nie oznacza to jednak, że są one niemożliwe do wyleczenia. Ważny jest wybór terapii proponowanej przez onkologa. Metody leczenia warunkuje typ nowotworu, poziom zaawansowania poszczególnych zmian oraz wiele innych czynników. Lekarz pyta o wszystkie kwestie mogące mieć znaczenie kliniczne, a których nie ujawniło badanie histopatologiczne.

Badanie histopatologiczne – szereg odpowiedzi na trudne pytania

Badanie histopatologiczne pozwala uzyskać niezbędną wiedzę w kolejnych etapach leczenia. Dzięki niemu określane są m.in. postać histologiczna nowotworu i narząd, gdzie powstał. W zależności od narządu rak może przybierać różne formy zaawansowania. Przykładowo w przypadku raka tarczycy duże znaczenie ma miejsce występowania. W przypadku czerniaka kluczowe znaczenie ma zaawansowane stadium. To także podstawa określania poziomu złośliwości nowotworu na podstawie przyjętej skali.

W wielu przypadkach niezbędna jest ocena doszczętności wycięcia nowotworu, którą wykonuje lekarz patolog. Istotna jest również ocena szerokości wolnych marginesów i struktur. W diagnostyce nowotworowej ważna jest immunohistochemiczna ocena ekspresji markerów. Wykonuje się ją poprzez oznaczenie na danym preparacie histologicznym poszukiwanych antygenów za pomocą przeciwciał oraz reakcji barwnej. To właśnie obecność niektórych antygenów stanowi podstawę do wdrożenia terapii celowanej.

Badanie histopatologiczne stanowi podstawę diagnostyki, jednak coraz częściej uzupełnia się nią kolejnymi badaniami, w tym tomografią. Lekarz może zlecić dodatkowe badania, jeśli ma wątpliwości co do zakładanej diagnozy. W niektórych przypadkach konieczna będzie konsultacja z innymi specjalistami.

Badanie histopatologiczne w wielu przypadkach to absolutna podstawa, która pozwoli na określenie stanu zdrowia pacjenta oraz zagrożenie spowodowane rozwojem nowotworu. Warto się na nie zdecydować, zgodnie z zaleceniami.