Znamiona i pieprzyki na skórze. Na co powinniśmy uważać?

Znamiona barwnikowe, potocznie nazywane pieprzykami, występują na ciele każdego człowieka. Mogą przybierać różne odcienie; od jasnych, prawie niewidocznych na skórze, po czarne. Najczęściej pojawiają się pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Ich obecność nie musi być niepokojąca, jednak każde znamię należy obserwować. Niektóre z nich mogą przerodzić się w złośliwy nowotwór skóry.

Jak powstają znamiona na skórze?

Znamiona to wszelkie zmiany skórne, które mogą pojawiać się z wiekiem lub być z nami od urodzenia. Większość z nich to znamiona barwnikowe, czyli znane nam pieprzyki. Najczęściej pojawiają się one pod wpływem promieniowania UV, wskutek czego dochodzi do namnożenia się melanocytów, czyli komórek barwnikowych skóry. W rzadkich przypadkach możemy mówić o znamionach wrodzonych, czyli takich, które ujawniły się jeszcze w okresie płodowym.

Na jakie pieprzyki zwracać uwagę?

Większość pieprzyków to łagodne, niezłośliwe zmiany, które nie wymagają interwencji chirurgicznej. Mimo wszystko należy mieć je na uwadze, ponieważ część pieprzyków ma tendencję do rozrostu nowotworowego. Łagodne znamiona pospolite mają regularny kształt i najczęściej towarzyszą nam od najmłodszych lat, nie zmieniając swojej budowy.

Nowe znamiona barwnikowe zawsze powinny zwrócić naszą uwagę. Szczególnie niebezpieczne mogą być zmiany atypowe, czyli takie o nieregularnej strukturze. Ich pojawienie się jeszcze nie świadczy o groźnej chorobie, ale istnieje większe prawdopodobieństwo, że przekształcą się w nowotwór złośliwy. Bardzo ważne jest obserwowanie każdej zmiany skórnej, co umożliwi wczesne wykrycie ewentualnych zmian chorobowychw jej obrębie.

Rodzaje zmian skórnych

Znamiona skórne mogą mieć różny charakter. Z tego względu podzielić je można na typ komórek, z których te się wywodzą. Wśród nich znajdują się:

• znamiona naskórkowe,
• znamiona barwnikowe,
• znamiona wychodzące z gruczołów łojowych,
• znamiona wychodzące z gruczołów potowych,
• znamiona naczyniowe.

Rodzaje znamion barwnikowych

Pieprzyki są powszechnym zjawiskiem. Każdy z nas posiada na skórze przynajmniej kilka znamion melanocytowych. Najczęściej, bo nawet w 98% przypadków, pojawiają się jeszcze we wczesnym dzieciństwie i dotyczą osób o jasnej karnacji. U dzieci jednak stosunkowo rzadko dochodzi do ich złośliwego rozrostu. Z biegiem czasu pieprzyki mogą się powiększać, a ryzyko preobrażenia się łagodnej zmiany w taką o charakterze nowotworowym, wzrasta w 7-8 dekadzie życia.

Pomimo tego, że zmiany barwnikowe nosi na skórze każdy z nas, różnią się one miedzy sobą. Mają odmienną specyfikę; kształt, wielkość czy barwę. Niektóre z nich są wrodzone, a inne nabywamy. W związku z tym wyróżnia się kilka rodzajów pieprzyków.

Znamiona wrodzone (CMN)

To zmiany o jednolitej barwie; najczęściej ciemnobrązowe lub czarne. Mogą być owalne i rozlane, a ich powierzchnia nierównomierna, np. brodawkowata lub guzkowata. Pojawiają się jeszcze w życiu płodowym, a więc mają podłoże genetyczne. Mogą mieć różną wielkość; od takich mierzących kilka centymetrów, po tzw. zmiany olbrzymie, które mogą przekraczać nawet 40 cm średnicy. Ryzyko zachorowania na czerniaka wzrasta, kiedy znamię wrodzone przekracza 10 cm. Najczęściej jednak są to niezłośliwe zmiany, a ich występowanie szacuje się na poniżej 2% populacji.

Znamię płaskie (nevus spilus)

Jest to jeden z rodzajów znamion wrodzonych, ale zdarza się, że powstaje w okresie wczesnego dzieciństwa. Występuje u ok. 3-5% populacji. To znamię o charakterystycznym wyglądzie delikatnej plamy o nieregularnym kształcie, w obrębie której pojawiają się „rozsiane” drobne znamiona barwnikowe. Zakres barw nevus spilus mieści się w różnych odcieniach brązu; od jasnego po ciemny.

Znamiona nabyte

Na powstanie znamion nabytych wpływ mają czynniki genetyczne i środowiskowe. Wśród czynników środowiskowych możemy wymienić: ekspozycję na promieniowanie słoneczne, urazy, bliznowacenie, immunosupresję czy zaburzenia hormonalne. Standardowe znamiona nabyte najczęściej nie przekraczają kilku milimetrów średnicy; są płaskie o jednolitej barwie i powierzchni. Mogą pojawiać się w różnych miejscach na ciele, a z wiekiem ich ilość wzrasta. Jeśli znamiona nie noszą cech atypowych, wystarczy poddawać je obserwacji.

Znamię dysplastyczne

Znamiona te mogą się ujawnić na każdym obszarze ciała. Występują u ok. 8% populacja, a tempo ich wzrostu może być szybkie. Znamiona dysplastyczne cechują się nierównomiernym kształtem. Mogą być płaskie lub wypukłe. Ich obecność, szczególnie po 30 roku życia, nie powinna być bagatelizowana. Na oko trudno jest rozróżnić je od innych zmian atypowych, nie są charakterystyczne, dlatego ważna jest konsultacja dermatologiczna. Znamię dysplastyczne odróżnia obecność nacieków limfocytowych oraz namnażanie się naczyń krwionośnych w badaniu mikroskopowym. Z tego względu uznawane jest za stan przednowotworowy.

Znamię błękitne (blue nevus)

Zmiana występuję u ok. 1-2% populacji. Jej wygląd może niepokoić, ponieważ ma charakterystyczne stalowoniebieskie, a niekiedy czarne zabarwienie, co może przypominać czerniaka. Najczęściej to niewielka, płaska „plamka” o gładkiej powierzchni. Znamię błękitne może mieć różną lokalizację, choć często spotyka się je na kończynach i pośladkach. Nie ma ono tendencji do rozwoju w nowotwór złośliwy, jeśli jest małe (poniżej 1 cm). Im większa jest zmiana, tym większe ryzyko pojawienia się raka skóry.

Znamię Suttona (halo nevus)

Halo nevus to znamię, które pojawia się u 1% populacji. W dużej mierze są to dzieci i nastolatki (nawet 5%). Związane jest z chorobami autoimmunologicznymi, np. bielactwem, Hashimoto czy AZS. Lokalizuje się w obrębie tułowia, a jego cechą charakterystyczną jest odbarwienie skóry w obrębie pieprzyka. Nazywane jest to efektem halo. Znamię Suttona jest niewielkie i najczęściej nie nosi cech złośliwości. Niepokoić może, jeśli pojawia się nagle i w większej ilości.

Znamię Spitz (znamię Reeda)

Lokalizuje się w okolicach twarzy lub na kończynach. Rośnie szybko, przybierając różne odcienie; od jasnoróżowego po ciemnobrązowy. Jego wielkość zazwyczaj przekracza 1 cm. Znamię Spitz pojawia się przed 12 rokiem życia. Wyróżnia je kształt, który przybiera tzw. wzór globularny lub „wybuchu gwiazdy”. Powinno być monitorowane ze względu na możliwość przeobrażenia się w złośliwą zmianę. Szczególną kontrolą objąć należy znamiona guzkowe z możliwym owrzodzeniem na powierzchni zmiany. Jest ono wskazaniem do usunięcia chirurgicznego.

Znamię Clarka

Znamię lekko wypukłe i niewielkie, spotykane głównie na kończynach i tułowiu. Może być gładkie lub brodawkowate. Zazwyczaj symetryczne o ciemnym odcieniu. Znamię Clarka często występuje w populacji ludzkiej, jednak cechy złośliwości są tutaj rzadkie.

Znamię Beckera

Łagodna zmiana, która najczęściej pojawia się u młodych mężczyzn. Ma postać brunatnej plamy o średnicy rzędu kilku, maksymalnie kilkunastu centymetrów. W obrębie znamienia mogą być widoczne grudki przypominające gęsią skórkę. Pieprzyk ma nieregularne brzegi, a z jego powierzchni mogą wychodzić włosy. Pomimo tego, że z biegiem czasu zmiana ciemnieje i zmienia kształt, zazwyczaj należy do niezłośliwych.

ABCDE czerniaka, jak wykryć złośliwy nowotwór skóry?

Rozpoznanie czerniaka odbywa się za pomocą badania histopatologicznego wyciętego znamienia. Możemy jednak samodzielnie zauważyć zmiany zachodzące na naszej skórze. Czerniak jest stosunkowo łatwy do zdiagnozowania, ponieważ rozwija się na powierzchni skóry. Dzięki temu zmiana może zostać usunięta, zanim dojdzie do rozrostu nowotworowego. Jeśli wygląd pieprzyka zmienia się, nie powinniśmy zwlekać z wizytą u lekarza dermatologa lub chirurga. Jakie zmiany powinny nas zaniepokoić? Poznajmy skalę ABCDE czerniaka, czyli zmiany charakterystyczne dla nowotworu złośliwego.

A. Asymetria. Zmiana, której towarzyszą zaburzenia symetrii: jedna połowa jest większa od drugiej.

B. Brzegi. Nierówne i nieregularne brzegi to sygnał alarmujący.

C. Czerwony lub czarny kolor. Im ciemniejsze znamię, tym większe prawdopodobieństwo rozwoju choroby.

D. Duży rozmiar. Pieprzyk, który przekracza 6 mm i powiększa się, należy poddawać szczególnej obserwacji.

E. Ewolucja. Znamię przeobraża się; przybiera różne kształty i kolory oraz „rozsiewa” się po skórze.

Profilaktyka czerniaka złośliwego

Aby uchronić się przed wystąpieniem złośliwych zmian, bardzo ważne jest przestrzeganie kilku zasad. Należy unikać ekspozycji słonecznej, szczególnie w godzinach 11-16, i regularnie stosować kremy z filtrami UVA i UVB. Podczas przebywania na słońcu powinniśmy korzystać z nakrycia głowy i okularów przeciwsłonecznych.

Liczba zachorowań na czerniaka złośliwego wzrasta z biegiem lat. Częste opalanie się i korzystanie z solarium, zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na raka skóry. Szczególnie osoby o jasnej karnacji i dużej ilości pieprzyków powinny regularnie odbywać wizyty u lekarza dermatologa.

Jak pozbyć się pieprzyków?

Nie każdy pieprzyk wymaga usunięcia, jednak najczęściej stosowaną metodą leczenia znamion barwnikowych, jest leczenie chirurgiczne. Warto rozważyć tę opcję, szczególnie jeśli znamię narażone jest na stały kontakt z promieniami UV, podrażnienia oraz, kiedy jego charakter nie jest do końca poznany.

W momencie kiedy pieprzyk znajduje się w szczególnie widocznym miejscu, np. na twarzy, wiele osób decyduje się na jego usunięcie ze względów estetycznych. Podczas usuwania znamion nie należy stosować metod takich jak laseroterapia czy elektrokoagulacja. Uznawane są one za błąd w sztuce lekarskiej. Zmiany zawsze należy poddać ocenie histopatologicznej. Metoda laserowa może pomóc nam pozbyć się blizn po wyciętej zmianie, przyspieszy to spłycenie ich i rozjaśnienie.

Chirurgiczne usuwanie zmian barwnikowych

Zabieg chirurgicznego usuwania znamion odbywa się w znieczuleniu miejscowym, zapewniając całkowity komfort pacjentowi. Znamię usuwa się przy pomocy skalpela z marginesem zdrowej tkanki. W trakcie zabiegu pobierany jest wycinek do badań histopatologicznych. Następnie zakładane są szwy oraz opatrunek. Szwy ściągane są po ok. 7-10 dniach.

Jeśli wyniki wykażą obecność czerniaka, wykonuje się dodatkowy zabieg, podczas którego docina się fragment skóry z marginesem 1-2 cm. Początkowe widoczne blizny, będą rozjaśniać się z biegiem czasu. Należy pamiętać, aby po zabiegu unikać przebywania na słońcu.