Wiele kobiet i młodych dziewczyn boryka się z problemem niechcianego owłosienia. Obejmuje ono wiele miejsc ciała i występuje w różnych postaciach. Gęste, długie i ciemne włosy na nogach, rękach czy te pojawiające się na twarzy, to prawdziwa zmora płci żeńskiej. Hirsutyzm jest to choroba objawiająca się nadmiernym owłosieniem typu męskiego u kobiet, ma ona podłoże hormonalne. Schorzenie to dotyka nawet 15 procent kobiet w wieku 18-45 lat. Owłosieniu może towarzyszyć także łysienie w okolicy skroniowej, trądzik czy łojotok. Jest to duży problem natury estetycznej.
Czym jest hirsutyzm?
Hirsutyzm jest to występowanie nadmiernego owłosienia u kobiet, w tych częściach ciała, gdzie włosy pojawiają się w dużej ilości u mężczyzn. Rozwój tego schorzenia wynika z działania hormonów płciowych, czyli androgenów. Androgeny są to męskie hormony produkowane przede wszystkim w męskich jądrach. Androgeny występują także u pań w sposób naturalny, ale w bardzo niewielkiej ilości. Do ich produkcji dochodzi w nadnerczach i jajnikach. Nadmierne owłosienie u kobiet może być wynikiem intensywnego wydzielania się androgenów albo zwiększonej wrażliwości tkanek na działanie tychże hormonów.
Jakie są objawy hirsutyzmu?
W rozwoju tej choroby nadmierne owłosienie jest widoczne na różnych obszarach ciała, które stały się androgenowrażliwe. Może to być: klatka piersiowa, plecy, brzuch, pośladki, broda, górna warga, wewnętrzna powierzchnia ud. Biorąc pod uwagę sposób rozmieszczenia oraz nasilenie owłosienia, opracowano specjalna skalę Ferrimana oraz Gallweya oceny stopnia hirsutyzmu. Schorzenie to jest diagnozowane, kiedy uzyska wynik minimum 8 w skali. Oprócz nadmiernego owłosienia możliwe jest wystąpienie innych objawów. W procesie diagnozy lekarz będzie chciał poszukać również ewentualnych zaburzeń owulacji i wykonać USG jajników. Specjalista weźmie pod uwagę również to, czy dana osoba cierpi na otyłość, hiperlipemię, cukrzycę typu 2 i czy może nie toleruje węglowodanów.
Przyczyny nadmiernego owłosienia u kobiet
Schorzenie to rozwija się u kobiet przez zaburzenia hormonalne. Następuje wówczas wzmożona produkcja androgenów, a przez ich działanie owłosienie zaczyna się stopniowo powiększać i zajmować coraz większą powierzchnię skóry, w miejscach, gdzie występowanie włosów było charakterystyczne dla mężczyzn. Duża ilość androgenów może być produkowana przez jajniki, dzieje się tak na przykład, gdy kobieta cierpi z powodu zespołu policystycznych jajników. Jest to główna przyczyna hirsutyzmy. Dotyka również pań, u których zdiagnozowano guz wirylizujący jajnika. Jeśli hirsutyzm ma pochodzenie jajnikowe wówczas kobieta może mieć problem z zaburzeniami miesiączki i bezpłodnością. Oprócz tego do rozwoju schorzenia dochodzi przez nadmierną produkcję androgenów w nadnerczach. Dzieje się tak w rozwoju zespołu Cushinga, tak samo jest w zespole nadnerczowo-płciowym albo w guzy nadnerczy wydzielającego androgeny. Niekiedy do powstania nadmiernego owłosienia doprowadzają zaburzenia pracy pozostałych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Zwiększona ilość włosów towarzyszy między innymi akromegalii czy niedoczynności tarczycy, chociaż dzieje się to w bardzo rzadkich przypadkach. Hirsutyzm pojawia się podczas zażywania pewnych leków, takich jak: sterydy anaboliczne, testosteron, danazol oraz niektórych środków antykoncepcyjnych. Mniej znaną postacią schorzenia jest hirsutyzm idiopatyczny. Jego przyczyna nie jest znana, w jego przebiegu poziom androgenów jest na odpowiednim poziomie. Niekiedy kobiety zmagają się poza hirsutyzmem również z innymi objawami związanymi z nadmiarem androgenów, czyli ze zmniejszeniem piersi i macicy, obniżeniem głosu, trądzikiem, zwiększeniem masy ciała, powiększeniem łechtaczki, łysieniem typu męskiego.
Kogo najczęściej dotyku hirsutyzm?
Hirsutyzm ma powiązanie z rasą oraz strefą geograficzną. Przeważnie dotyka on osób młodych, które zamieszkują Bliski Wschód i basen Morza Śródziemnego. Schorzenie to pojawia się u Hindusów, Indian, a także osób czarnoskórych. U tej grupy etnicznej choroba jest jednak określana jako cecha antropologiczne, a nie jako zaburzenie. Hirsutyzm raczej nie występuje u Japończyków i Chińczyków. Według badań, mieszki włosowe u osób z IV fototypem skóry są wrażliwsze na androgeny aniżeli mieszki włosowe u osób ze skórą o fototypie I.
Czy hirsutyzm może być dziedziczny?
Niekiedy nie można rozpoznać przyczyny nadmiernego owłosienia. Tak zwany hirsutyzm idiopatyczny może być uwarunkowany dziedzicznie.
Jak powinno wyglądać owłosienie u zdrowej kobiety?
Zdrowa kobieta powinna mieć delikatne owłosienie na rękach, łydkach i pod pachami. Jeśli włosy stają się zbyt widoczne i widać je również na ramionach i podudziach, wówczas warto udać się do specjalisty. Zjawiskiem normalnym są również włoski nas górną wargą, nie powinno być ich jednak na policzkach i brodzie. Jeśli stają się coraz bardziej widoczne, może być to powód do niepokoju. Zdrowa osoba ma także pojedyncze włoski wokół brodawek, nie powinny jednak wyrastać między piersiami, na plecach czy na brzuchu. Niewielkie włosy występują u palców stóp, nie mogą jednak pokrywać całych stóp, jeśli tak się dzieje, dobrze jest udać się, na konsultację do lekarza. Włosy łonowe obejmują średniej wielkości powierzchnię, jednakże jeśli zaczynają porastać wewnętrzną stronę ud i obszar pępka, wówczas warto skorzystać z porady specjalisty.
Kto zajmuje się leczeniem hirsutyzmu?
Problem nadmiernego owłosienia jest zgłaszany przede wszystkim dermatologowi. Można również udać się z tym do lekarza pierwszego kontaktu. Lekarz postawi diagnozę i dopasuje do pacjenta sposób leczenia tego schorzenia. Niekiedy niezbędna może okazać się wizyta u endokrynologa, gdyż schorzenie to związane jest często z zaburzeniami hormonalnymi. W przypadku kiedy przyczyną hirsutyzmu może być nadwaga, warto skonsultować się wtedy z dietetykiem.
Diagnostyka hirsutyzmu
Aby zdiagnozować schorzenie, lekarz musi przede wszystkim wykonać z pacjentem dokładny wywiad, przeanalizować objawy, a także zlecić pewne dodatkowe badania. Chcąc określić stopień nasilenia choroby, lekarze mogą skorzystać ze skali punktowej, o nazwie skala Ferrimana-Gallwaya. Jeśli proces chorobowy przebiega łagodnie i nie ma innych objawów, które mogłyby oznaczać nadprodukcję androgenów, nie jest konieczne zlecanie dodatkowych badań. Jeśli kobieta boryka się z problemami menstruacyjnymi czy ostrym hirsutyzmem, wtedy specjalista zleci jej przeprowadzenie badania poziomu hormonów. Niekiedy wykonywana jest również tomografia komputerowa czy USG.
Hirsutyzm- stosowana skala
Dzięki skali Ferrimana-Gallweya można ocenić stopień nasilenia choroby w dziewięciu androgenozależnych miejscach w skali od 0 do 4. Ocenia się stopień owłosienia na: podbródku, wardze górnej, udach, ramionach, górnej oraz dolnej części pleców, górnej oraz dolnej części brzucha, klatce piersiowej. Hirsutyzm może zostać potwierdzony przez lekarza, jeśli on oceni stan swojej pacjentki na minimum 8 punktów. To badania subiektywne, każdy specjalista może w inny sposób określić punktację, z tego względu wykonuje się równie badania laboratoryjne, które ukazują stężenia: prolaktyny, testosteronu, stosunku lutropiny czy folitropiny oraz 17-hydroksyprogesteronu. Oprócz tego bada się także jajniki i tarczycę, specjalista niekiedy zleca obrazowanie rezonansem magnetycznym czy tomografem komputerowym.
Proces leczenie hirsutyzmu
Przede wszystkim ważne jest samo znalezienie przyczyny wystąpienia hirsutyzmu, a także jej usunięcie. Stosuje się leczenie farmakologiczne, mechaniczne usuwanie owłosienie i leczenie chirurgiczne. Leczenie chirurgiczne używane jest, jeśli wystąpią guzki produkujące androgeny albo zaburzające ich gospodarkę we krwi osoby chorej. W leczeniu farmakologicznym używa się takich środków jak:
1. Doustna antykoncepcja- jest podstawą w procesie leczenia. Środki te oddziałują na gospodarkę hormonów luteinizującego i folikulotropowego, mają one za zadanie obniżenie ich wytwarzania. W ten sposób uzyskuje się spadek wytwarzania androgenów w organizmie, po czym w wątrobie zwiększa się ilość receptorów SHGB. Testosteron nie zostaje przekształcony do dihydrotestosteronu.
2. Spironolakton– wykazuje przede wszystkim działanie antyandrogenne i moczopędne. Wpływa na zmniejszenie testosteronu poprzez blokowanie 5α-reduktazy. Warto mieć na uwadze, że te preparaty obniżają ciśnienie.
3. Antyandrogeny- ich celem jest blokowanie receptorów androgenowych, z tego względu nie działają one w organizmie kobiety.
4. Inhibitory 5α-reduktazy– wykorzystywane w rozrośnie gruczołu krokowego i w męskim łysieniu androgenowym. Charakteryzują się działaniem antyandrogenowym u kobiet.
5. Flutamid– odznacza się silnym działąniem antyandrogenowym.
Depilacja włosów
Kobiety często decydują się na mechaniczne usuwanie swojego nadmiernego owłosienia. Depilacja jest dostosowywana do danej powierzchni, miejsca owłosienia i jego rodzaju. Włosy można usuwać na wiele sposobów, na przykład poprzez ich wyrywanie, woskowanie czy depilację przy użyciu światła albo ultradźwięków. Zabiegi wymagają stosowania, a częstotliwość powtarzania procedury pozbywania się włosów zależy od rodzaju depilacji. Włosy można usuwać kremem, woskiem, depilatorem, poprzez golenie czy pęsetą. Można również rozjaśniać, aby uzyskać lepszy efekt estetyczny. Przy bardziej zaawansowanych przypadkach hirsutyzmy najlepiej jest wybrać profesjonalną technikę usuwania włosów, która da trwałe rezultaty. Polecana jest na przykład laseroterapia czy elektroliza.
Jakie domowe leczenie może okazać się skuteczne w procesie leczenie hirsutyzmy?
Nie każda kobieta zdaje sobie sprawę, jak ważne jest odpowiednie odżywianie w terapii hirsutyzmy. Warto pamiętać o pewnych zasadach diety, aby leczenie okazało się skuteczne i móc je aktywnie wspierać. Jeśli pacjentka boryka się z nadwagą czy otyłością, powinna wybrać dietę niskokaloryczną. Dobrze, jeśli uda się na konsultację do dietetyka, który dostosuje rodzaj diety do jej stanu i ustali jej kaloryczność. Dzięki temu uniknie się możliwych niedoborów pokarmowych, a dieta będzie dla pacjentki skuteczna i bezpieczna. Nadwaga może sprzyjać nadmiernemu produkowaniu się męskich hormonów oraz hirsutyzmowi, należy więc zadbać o prawidłową wagę. W ciągu dnia powinno się spożywać 5 posiłków dziennie, w miarę regularnych. Dobrze jest sięgać po produkty o niskim indeksie glikemicznym, gdyż nie spowodują one nagłego skoku cukru we krwi. Do nich zalicza się: pomidory, zielone warzywa, cukinię, czosnek, surową marchewkę, makaron, chleb żytni. Warto wybierać produkty bogate w magnez, gdyż istnieje powiązanie między niedoborem magnezu a indulinoodpornością, która może być powodem pojawienia się nadmiernego owłosienia. Takimi produktami spożywczymi jest: ciemne pieczywo, brązowy ryż, kasza gryczana. Kobiety powinny także spożywać żywność, w których znajduje się odpowiednia ilość chromu. To pierwiastek, który przeciwdziała indulinoodporności, a znaleźć go można w pomidorach, ziemniakach salacie rzymskiej czy cebuli. Przyswajalność chromu zwiększa produkty bogate w witaminę C. W diecie należy także uwzględnić produkty zawierające witaminę B6, zmniejszającą produkcję prolaktyny. Nadmiar tej substancji sprzyja pojawieniu się nadmiernego owłosienia. Witamina B5 jest obecna w: rybach, orzechach włoskich, bananach, soi, awokado. Potrzebna jest również witamina E, nazywana witaminą młodości. Reguluje ona poziom androgenów i zmniejsza działania testosteronu. Odnajdzie się ją w: mango, szpinaku, brokułach, migdałach czy nasionach słonecznika. Oprócz tego należy pamiętać o picie 6-8 szklanek wody dziennie i unikaniu rafinowanych potrwa. Nie należy także spożywać zbyt dużo tłuszczów nasyconych. Nie powinno się sięgać po fast foody i produkty mocno przetworzone. Radzi się również unikać picia napoi alkoholowych i palenia papierosów. Niezmiernie ważna jest także codzienna aktywność fizyczna, na którą dobrze poświęcić, chociaż 30 minut dziennie. Odpowiednia dieta i aktywności fizyczna okaże się pomocna w procesie leczenia nadmiernego owłosienia. W razie pojawienia się objawów hirsutyzmu nie należy czekać, dobrze od razu działać i wprowadzić do swojego życia pewne zmiany.
